Mashinalaridan foydalanish, texnik

13 - rasm. Dalaning kinematik o‘lchamlari 
Dalaning asosiy o‘lchamlariga quyidagilar: uning uzunligi (L
uch
), eni 
(B
uch
), qiyaligi (i), burilish yo‘lagining eni (E), paykalning eni (C) va ish yo‘li 
uzunligi (L
ish
) kiradi. 
Bu ko‘rsatgichlarning salbiy ta’sirini kamaytirish maqsadida ekin 
maydonlarining ko‘rsatgichlarini ekiladigan ekinlar turi, sug‘orish usullari, 
tuproq-iqlim sharoiti va relefini hisobga olgan holda oldindan maqbullashtirilishi 
va sifatli qilib tayyorlanishiga bog‘liq.
Tabiiy sharoitda bir xil maydon yuzasiga ega bo‘lgan dalalar uzunligi (L
d
) 
va enining (B
d
) nisbatlari turlicha, ya’ni B
d
 ≤ L
d 
≤ B
d
bo‘lishi mumkin. 
Dalaning uzunligi agregatlardan samarali foydalanishda eng muhim 
ko‘rsatgich hisoblanadi. CHunki ko‘pchilik qishloq xo‘jaligi ishlari bajarilishi
dalaning nishoblik yo‘nalishi bo‘yicha amalga oshirilishi talab etiladi. SHuni 
hisobga olgan holda agregatning harakatlanishi aynan dalaning uzunligi
bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Qishloq xo‘jaligi agregati dalada harakatlanib ishlaydi. Agregat dalada 
harakatlanganda to‘g‘ri chiziqli ish yurishlar va egri chiziqli salt yurishlar qiladi 
(14-rasm).

---

54 
14-rasm. Agregatning dalada Harakatlanish turlari 
Dalaning uzunligini eniga nisbatiga qarab agregat tomonidan bosib o‘tilgan 
umumiy yo‘lning o‘rtacha 8-12 foizi, qisqa bo‘lgan dalalarda esa 40 foizgacha
qismi salt yurishlarni tashkil etishi mumkin.
Dala sharoitida har bir ishni bajarish paytida salt yurishlarni uch guruhga 
bo‘lish mumkin, ya’ni dalaga kirish va dala oxirida burilish, qamrash kengligi 
to‘liq bo‘lmaganda va bir daladan ikkinchi dalaga o‘tishdagi salt yurishlarga 
bo‘linadi. 
Birinchi ikki guruh salt yurishlar dalada texnologik ishni bajarish bilan 
bog‘liq bo‘lib, ular paykalning shakli va o‘lchamlarini aniq belgilanishi hamda 
qabul qilingan Harakatlanish usuli va mexanizatorning agregatni boshqarish 
qobilyatiga bog‘liqdir. 
SHuning uchun dala va agregatning o‘lchamlarini hisobga olgan holda 
agregatning daladagi Harakatlanish usulini to‘g‘ri tanlash, uning texnik-iqtisodiy 
va sifat ko‘rsatgichlarini yuqori bo‘lishida muhim ahamiyat kasb etadi. 
Salt yurish 
Ish yurish 

---

55