Matematika fanini o‘qitish huquqini berish” bo‘yicha pedagogik qayta tayyorlov kursi 214-guruh tinglovchisi Usmonov Murodjon Shuxratjon o‘g‘lining

Rahbarning xulosasi:
Tinglovchi Usmonov Murodjon Shuxratjon o‘g‘lining
bitiruv ishi ____ ball bilan baholanganligini hisobga olib, ishni yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasida himoya qilishga tavsiya qilinadi.

Ilmiy rahbar:		________________________________
		2022-yil “_______” _____________________

Mundarija
KIRISH...............................................................................................................8
I bob. Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarida matematika fanlarining maqsadi va vazifalari.
1.1.Umumiy o‘rta ta‘lim maktablari matematika fanlarining
maqsadi…………………………………………………………………….….12
1.2.Umumiy o‘rta ta‘lim maktablari matematika fanlarining strukturasi………………………………………………………………….….16
II bob Tenglamalar va tengsizliklar sistemasi haqida tushuncha. Ularni yeshiga doir misol va masalalar.
2.1. Tenglamalar va tengsizliklar sistemasi haqida tushuncha……………….20
2.2. Tenglamalar sistemasi va uning yechimi.…………………………….….23
2.3. Bir va ikki o’zgaruvchili tenglama va tengsizliklar……………………...27
Xulosa……………………………………………………………………..….32
Izohli lug‘at…………………………………………………………………...33
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati……………………….……………….….33
KIRISH
Har tomonlama barkamol insonni shakllantirish bugungi jamiyatimiz oldida turgan dolzarb masalalardan biri bo’lib qolmoqda.Hozirgi maktab o’rindiqlarida o’tirgan yosh avlod ertaga bizning qo’limizdan ishimizni oladigan, hayotimizni davom ettirib, o’zidan keyingi avlodga yetgazuvchi vorislarimiz, O’zbekiston buyuk kelajagining egalaridir. Shu sababli Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev butun mamlakatimiz diqqat e’tiborini barkamol avlod tarbiyasiga qaratmoqda.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning “O’zbekiston konsitutsiyasi-biz uchun demokratik taraqqiyot yo’lida va fuqorolik jamiyatini barpo etishda mustahkam poydevoridir “ mavzudagi ma’ruzasida aytganidek : Barkamol avlod haqida so’z borganda, davlat talim standartlarini, o’quv dasturlari va o’quv adabiyotlarini takomillashtirish.Oliy va o’rta maxsus ta’lim, umumta’lim tizimida ta’lim yo’nalishlari va mutahasisliklarini bugungi kun talabalari nuqtai nazaridan qayta ko’rib chiqish zarur. Shuningdek, o’quv jarayoniga yangiaxborot va pedagogik texnalogiyalarni keng joriy etish, bolalarimizni komil inson etib tarbiyalashda jon bozlik ko’rsatadigan o’qituvchi va domlalarga e’tiborimizni yanada oshirish, qisqacha aytganda, ta’lim tarbiya tizimini sifat jihatidan butunlay yangi bosqichga ko’tarish diqqatimiz markazida bo’lish darkor.”dedilar. Shu sababli zamon talablariga to’liq javob bera oladigan pedagogik texnalo’giyalarini boshlang’ich sinf matematika darslarida ham joriy qilish ishlari hozirgi davr talabidir.
“Yangi tamoyillar asosida rivojlanayotgan ta’lim tizimi yosh avlodni barkamol, ma’naviy yetuk inson sifatida shakllantirishda qarata olgandir “-deyiladikadrlar tayyorlash milliy dasturida. Hozirgi kunda ta’lim tizimida jumladan boshlang’ich sinf matematika darslarida peda gogik texnalogiyalarni qo’llashning nazariy hamda amaliy asoslarni yaratish zarurdir.
Ta’lim jarayoniga pedagogik tehnologiyalarni olib kirish .”Kadrlar tayyorlash milliy dasturining ikinchi bosqich vazifalaridan biridir.Ta’lim kelajagida muvaffaqiyatlar kaliti ekan ,uning mahsuli sifatida bugungi o’quvchi kelajagda huquqiy demokratik jamiyat a’zosi sifatida bu jamiyat hayotida ishtirok eta olishi, zamonning bozor iqtisodiyoti qo’yayotgan talablariga to’la javob bera olishi kerak. Axborod oqimi keskin ortgan, turliya yangiliklar hayotimizga shitob bilan kirib kelayotga davrda mustaqil tanqidiy fikrlash ko’nikmalariga ega bo’lgan yangilikni o’rganishga doim tayyor bo’lgan , hamkorlikdan cho’chimaydigan,muloqatga erkin kirisha oladiganshaxsni talim-tarbiya jarayonining asosiy maqadi bo’lishi kerak va bu borada texnologiyalarning qo’llanishiga yo’l ochilishi maqsadga erishish yo’lidagi to’g’ri qadamdir. Hozirgi kunda yangi texnalogiya elementi bo’lgan interfaol usullaridan keng foydalanilmoqda. Shu sababli boshlang’ich sinf matematika darslarida ilg’or pedagogik texnologiyadan foydalanib dars o’tilsa,o’qitish jarayoni takomillashadi.
Ta’lim jarayonining muhim va asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarning olgan nazariy bilimlarini hayotda, amaliy masalalarni hal qilishda to‘g‘ri qo‘llay bilishlarini, bu borada ularning o‘quv, malaka va mahoratlarini rivojlantirib borishdan iborat.
O‘quvchilar matematik bilimlarining darajasi va puxtaligi asosan ularning masalalar, ayniqsa ixtiyoriy yoki umumiy mavzular yuzasidan matnni masalalarni ongli va ratsional usulda yecha olish iqtidorlariga qarab belgilanadi.
Zotan bilishning so‘nggi bosqichi ham nazariy bilimlarning amaldagi tatbiqi hisoblanadi. Bu sohada hali ko‘pgina nuqtalarning mavjudligi hech kimga sir emas.
O‘quvchilar masalani to‘g‘ri va chuqur tushunish, ma’lum va noma’lumlarni idrok etish va yechishni sistemali yo‘naltirishda ko‘pincha ojizlik qiladilar.
O‘quvchilarning fikrlash darajalarini o‘stirish, masala yechishda qobiliyatlarini rivojlantirishda sinf va sinfdan tashqari mustaqil mashg‘ulot, uyda masalalar yechishga odatlantirilib borishini ahamiyati g‘oyat kattadir.
Mustaqil ishning bunday formasi samaradorlik jihatidan kitob bo‘yicha nazariy masalalarni mustaqil o‘rganishga qaraganda ancha ustun turadi. Chunki, kitob bo‘yicha nazariy masalalarni o‘rganishda o‘quvchilar boshqa kishining fikr va mulohazalarini o‘zlashtiradilar, masala yechishda esa o‘zlarining shaxsiy bilim va iqtidorlariga asoslanadilar. Lekin tayyor masalalarni yechish u har qanchap maqsadga muvofiq, ratsional usulda yaxshi bajarilgan bo‘lsada, o‘quvchilarning odatiy imkoniyatlarini to‘liq ochib bera olmaydi. Tayyor masalalarni yechishda o‘quvchilarning diqqa e’tibori faqat masala yechimini izlashga qaratiladi, xolos.
Masala yechishni to‘liq xal qilish shartlaridan biri uning yechimini tekshirishdir. Masalalar yechishda bu bosqichga juda kam e’tibor beriladi, faqat kitobdagi javobni keltirib chiqarish bilan cheklaniladi.
Javobi berilmagan masalalarda -
Buning bilan o‘quvchilarning masala yechishdagi ijodiy fikrlash imkoniyatlarini chegaralabb qo‘ygan bo‘lamiz. Masala yechimini tekshirish sistemali bo‘lmasa-da, ayrim vaqtlarda uning turli usullari bilan o‘quvchilarni tanishtirib borish, ular bilimidagi sayozlikni to‘ldiradi, masala yechishda mavjud bo‘lgan ta’limda ijodiy dushman bo‘lgan formalizmni cheklaydi, bilim sifatini oshiradi, o‘z-o‘zini nazorat qilishga yo‘llaydi.
Algebraik misol va masalalarni yechishda tekshirishning ba’zi usullari bilan o‘quvchilarni tanishtirilsada, geometrik mazmundagi masalalarning yechimini tekshirib ko‘rishni mutlaqo bajarolmaydi desak mubolag‘a yoki xato qilgan bo‘lamiz.
Kuzatish shuni ko‘rsatadiki, keyingi vaqtlarda algebraik misollar o‘rgatilib masalalar yechishga juda kam e’tibor berilmoqda, aniqrog‘ini aytgan yechtirilmaydi xam.
O‘quvchilarga har xil mazmundagi tipik va tipik bo‘lmagan algebraik masalalarni yechishga o‘rgatish uchun avvalam bor o‘qituvchining o‘zi tayyor bo‘lishi shart.
O‘quvchilarning har qanday mazmundagi matematik masalalarni jumladan algebraik masalalarni yecha bilish qanchalik zarur va shart bo‘lsa, bo‘lg‘usi matematik o‘qituvchi uchun esa undanda ko‘proq zarur va shartdir. Chunki o‘qituvchi masala yechishning metodlarini bilgandagina o‘quvchilarga optimal ravishda o‘rgata oladi. Shu o‘rinda shuni ham ochiq aytib, tan olish kerakki, bu masalaga oliy o‘quv yurtlarida masalalarni yechish metodikasini o‘rgatishga kam e’tibor qaratilgan. Shuning uchun bitiruvchi maktab elementlar matematika kursi misol va masalalar yechish bo‘yicha talab darajasi tayyor emasligimizni tan olmog‘imiz kerak.
Ushbu bitiruv malakaviy ishda bo‘lg‘usi yosh matematik o‘qituvchilarga matnli algebraik masalalarni yechishni o‘rgatish bo‘yicha shaxsiy fikrlarimizni bayon etamiz.
Aslini olganda to‘rt yil davomida maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari dastur asosida misol va masalalarni yechish ko‘nikma va malakasi shakllantirilgan bo‘lishi hamda masalalar, jumladan algebraik masalalarni yechish metodikasi bilan har tomonlama tanish bo‘lmoqlari maqsadga muvofiqdir.