Matematika o`qitishda analiz va sintez kabi metodlarning o`rni. Ma’ruza mashg‘ulotining texnologiyasi

4-ilova
Quyidagi matnli masalani qaraylik:

Axmad va Toshmat birgalikda 14 yoshda.

Axmad 6 yoshda bo‘lsa, Toshmat necha yoshda?

1. 
   14 – 6 = 8 – sintezga asoslangan yechim
   

2) x + 6 = 14 => x = 14 – 6 = 8 analizga asoslangan yechim.

Odatda analiz metodini tadqiqot metodi sifatida qarashadi. Unda obhektlarni xossalari miqdori jihatdan tadqiq qilinadi. Bunda son va o‘lchov tushunchalariga tayaniladi. Sintez metodining asosini obhektlarning sifatli xossalari tashkil etadi.

2. 
   Tafakkur psixologiyasi nuqtai nazaridan analiz va sintez.
   

Taniqli psixolog L.S. Rubinshteynning ta'kidlashicha “Tafakkur jarayoni – bu avvalo analiz ajratib berganlarni, analiz qilish va sintezlashdir; keyingi abstraktsiyalash umumlashtirish esa ularni hosilasidir”. Ko‘’chilik ‘sixologlarning tadqiqotlarida qayd etilishicha analiz turli shakllarda namoyon bo‘ladi. Masalan, a) “filg’tr” tipidagi analiz, b) sintez orqali analiz.
“Filg’tr” tipidagi analizda masala yechayotgan odam biror sistemaga amal qilmasdan xaotik ravishda berilgan masalaning yechimini qidiradi, birin ketin usullarni sinab ko‘raveradi. Ana shu yondoshuvning o‘zi ham analizdir.
Quyidagicha misol keltiraylik 6 ta gugurt cho'pidan to‘rta teng tomonli uchburchak yasash talab etilsin. Masala yechayotgan odam bu masalani dastlab tekistlikda sinab ko‘radi. Uning yechimi esa fazodagi tetraedrdan iborat. O‘quvchilarga quyidagicha masalani taklif etishgan. Xavuzdagi suvning yuzasi kundan kunga ‘arda bilan qo’lanib bormoqda. Bu ‘arda har kuni ikki marta ortadi. Xavuzdagi suv yuzasi 100 kun davomida ‘arda bilan qo’lansa u holda uning yarmisi nechi kunda qo’lanadi?
Analizning muxim shakllaridan biri sintez orqali analizdir. Analizning bu shakli har qanday fikrlash faoliyatining yetakchi bo‘lagini tashkil etadi.

2. 
   Tafakkur jarayonida analiz va sintezning o‘zaro aloqadorligi. Sintez tushunchasini ‘sixologlar turli elementlar o‘rtasida barcha aloqadorliklarni o‘rnatish kabi tariflashadi.
   

Fikrlash jarayonida sintez uzluksiz ravishda analizga o‘tadi va aksincha umuman bilish jarayonida bir – biridan ajratilgan sintez yoki analiz yo‘q. Ularning birligi taqqoslash orqali namoyon bo‘ladi. Taxlilni analiz kabi xarakterlash mumkin. U sintez orqali umumlashtirishga va yangi sintezga o‘tadi.
4. Matematika o‘qitishda analiz va sintez.
Analiz va sintez matematika o‘qitishdagi muxim metodlardir. Aytilganlarni misollar orqali ko‘rsatishga xarakat qilamiz.