Materialshunoslik indd

10.3. o‘tkazgich materiallar
O‘tkazgich materiallar to‘rt sinfga bo‘linadi: yuqori o‘tkazgichli 
materiallar, o‘tkazgichlar va qiyshiq o‘tkazgichlar, yuqori (belgilan-
gan) qarshilikli materiallar, kontakt materiallar.
Yuqorio‘tkazgichli materiallar kam yo‘qotishli tok o‘tadigan joy-
larda ishlatiladi.
Bunday materiallarga metallar Cu, Al, Fe, Ag, Au, Pt va ular aso-
sidagi qotishmalar kiradi. Bulardan elektr qurilmalarning simlari, ka-
bellar va boshqa tok o‘tkazuvchi qismlari yasaladi.
Krioo‘tkazgichlar – bular yuqori o‘tkazgichlar, kriogen haroratda 
(suyuq azotning qaynash haroratida ­195,6 
0
C) ishlaydilar.
Yuqori qarshilikli o‘tkazuvchi materiallar bular metalli qotishma-
lar bo‘lib, qattiq eritma hosil qiladilar. Ulardan rezistorlar, termopara-
lar va elektr isitgichlar elementlari yasaladi.
Kontakt materiallardan sirpanuvchi va uzuluvchi kontaktlar yasa­
ladi. Bularga qo‘yilgan talablar har хil bo‘lganidan, ularni tarkibi va 
qurilishi har хil bo‘ladi. Bularga bir tomondan yuqori o‘tkazgichli 
metallar (Cu, Ag, Au, Pt) va ular asosidagi qotishmalar, ikkinchi to-
mondan qiyin eriydigan metallar (W, Ta, Mo) va kompozitsion mate-
riallar kiradi.
Magnitli materiallarga teхnikada ko‘p ishlatiladigan ferromagni-
tiklar va ferritlar kiradi. Ularni magnit o‘tkazuvchanligi juda yuqori 
(1,5.10
6
gacha) va tashqi magnit maydoni kuchlanishiga va haroratga 
bog‘liq.

---

188
Magnit materiallari induksiya g‘altaklari o‘zagida magnit may-
donini yig‘ish uchun ishlatiladi. Elektron hisoblash mashinalari va 
boshqa konstruksiyalarning eslab qoluvchi drosellari uchun ham 
ishlatiladi. Bular kuchsiz magnit maydonida ham kuchli magnit-
lanadi. Ba’zilari magnit maydoni olib tashlangandan keyin ham 
o‘zlarini magnitlarlanganlarini saqlaydilar. Teхnikada eng ko‘p va 
keng qo‘llaniladigan materiallarga Fe; Co; Ni va h.k. lar kiradi.