Mavzu № Bolalar psixologiyasi: nazariya va amaliyot. Bolalar psixologiyasi fanining metodlari Reja

Yosh va pedagogik psixologiya metodlari 
 
Asosiy metodlar 
Kuzatish 
Psixologik holatlarning sabablarini 
ilmiy tarzda tushuntirib beruvchi 
tadqiqot metodi. 
 
Eksperiment 
Psixologik 
ma’lumotlarni 
aniqlashga 
qaratilgan sharoitlarni yaratish maqsadida 
tadqiqotchining 
tekshiriluvchi 
faoliyatlariga faol aralashuvi 
Hayotiy 
kuzatish 
ma’lumotlari-ni 
qayd 
etish 
bilangina 
cheklanib, 
Ilmiy 
kuzatish 
ma’lumotlar-ni 
qayd 
qilishdan 
ularning 
ichki 
mohiyatini 
tushuntirib 
Laboratoriya 
eksperimenti 
maxsus 
yaratilgan sharoitlarda, 
maxsus (apparaturalar) 
asbob 
uskunalar 
yordamida o’tkaziladi. 
Tabiiy 
eksperiment 
oddiy 
hayotiy 
sharoitlarda 
o’tkazilib, turli 
yosh davrlarida 

---

tasodifiy 
xarakterga ega. 
berishga o’tish, 
uning 
zaruriy 
sharti – aniq reja 
va 
natijalarni 
maxsus kundalik 
yoki 
bayonnomalarda 
qayd etishdir. 
Tekshiriluvchi 
xatti-
harakatlari 
ko’rsatma 
orqali belgilanadi. 
bilish 
imkoniyatlarini 
o’rganish uchun 
qo’llaniladi. 
 
 
 
Psixologik-pedagogik eksperiment 
Aniqlovchi  SHakllanti-
ruvchi 
 
Nazorat 
 
 
 
Yordamchi metodlar 
Faoliyat mahsulini tahlil qilish
Tarjimai hol metodi 
Sotsiometriya
Anketa
Suhbat 
Egizaklar metodi
Test 
2-rasm. Yosh va pedagogik psixologiya metodlari. 
Bu metodlardan ayrimlarini ko’rib chiqamiz. 
Kuzatish — psixik xususiyatlarni uzoq vaqt davomida, rejali, biror maqsad asosida 
o’rganish. Kuzatish — universal metod bo’lib, turli vaziyatlarda ishlatiladi. Ilmiy 
kuzatish hayotiy (ilmiy bo’lmagan) kuzatishdan tubdan farq qiladi. Hayotiy kuzatish 
– kundalik hayotda, rejasiz amalga oshirilib, turli tasodiflarga bog’liq bo’ladi. 
Kuzatish ilmiy bo’lishi shu bilan bir qatorda psixologik-pedagogik kuzatish bo’lishi 
uchun bir qancha talablarga amal qilishi lozim: 
1. Maqsadga yo’nalganlik. Umuman o’quvchini emas, balki uning shaxsiy sifatlari 
qonkret namoyon bo’lishini turli vaziyatlarda va faoliyatning har xil turlarida – 
o’yin, o’qish, mehnat, muloqat jarayonida kuzatish. 
2. Reja. Kuzatishni boshlashdan oldin muayyan vazifalar belgilanishi (nimani 
kuzatish), reja tuzilishi (vaqti va vositalari), ko’rsatkichlari aniqlab olishi (nimani 
qayd etish), bo’lishi mumkin bo’lgan xatolar va ularni oldini olish yo’llari, taxmin 
qilinayotgan natijalarni o’ylab olishi lozim. Bunda kuzatilayotgan xususiyat aniq 
belgilanishi lozim (ular ko’p bo’lmasligi zarur). Kuzatishdan maqsad xulq-atvordagi 
topilgan kamchiliklarni to’g’irlash yo’llarini ishlab chiqish bo’lmog’i lozim. 
3. Mustaqillik. Kuzatish yo’l-yo’lakay qilinishi lozim bo’lgan emas, balki mustaqil 
ravishda o’tkazilishi kerak bo’lgan vazifa bo’lmog’i lozim. 
4.Tabiiylik. Psixologik-pedagogik kuzatish o’quvchilar uchun tabiiy sharoitlarda 
o’tkazilishi lozim. U o’qituvchining ishtirokisiz o’tkazilishi zarurki, o’quvchi 
kuzatilayotganini sezmasin. 

---

5. Tizimlilik. Kuzatish o’qituvchining xohishi bilan emas, balki doimiy reja asosida, 
tizimli ravishda yoki rejalashtirilgan ma’lum oraliqdan so’ng o’tkazilishi zarur. 
6. Ob’ektivlik. Kuzatish jarayonida o’z taxminlarini emas, ob’ektiv fakt, harakat, 
o’quvchilar xulq-atvorining ob’ektiv xususiyatlarini qayd etish va shu asosda xulosa 
chiqarish lozim. 
7. Qayd etish. Olingan barcha ma’lumotlar ma’lum tizimda qayd etilishi lozim. 
Olingan natijalar kuzatish jarayonida yoki uni o’tkazilgandan so’ng darhol qayd 
qilishi kerak. 
Biroq kuzatish metodining kamchiliklari ham mavjud. Bular : 
1.Tekshiruvchining passiv holatni egallaganligi. 
2.Qayd etishdagi xatolar. 
3.Qaytarish imkonining yo’qligi.
4.Natijalarni tahlil qilishdagi subьektivizm. 
Kuzatish metodining ijobiy tomoni shundaki, eksperimental ravishda o’rganish
imkoni bo’lmagan faoliyatni analiz qilish, o’quvchi xulq-atvorini tabiiy sharoitda 
o’rganish imkoniyati mavjud. 
Kuzatish pedagogik amaliyotda qo’llaniladigan asosiy metodlardan 
biridir.Kuzatish intervallari yoshga bog’liq bo’lishi kerak. 
Tug’ilgandan 2 - 3 oygacha – har kuni 
2 - 3 oydan - 1yoshgacha – har hafta 
Ilk bolalik ya’ni 1 – 3 yoshda – har oyda 
3 yoshdan 6 – 7 yoshgacha – yarim yilda 1 marta 
7 – 11 yoshda – 1 yilda 1 marta kuzatish o’tkazilishi zarur.