Mavzu- metodologiya tushunchasi, uning darajalari, Ilmiy tadqiqot olib borishning metodologik tamoyillari

Metod va metodologiya. Olimlar va tadqiqotchilar uz ilmiy ijodida juda kup ilmiy tasqiqot metodlaridan foydalanadi. Metod - bu bilimga erishish usuli, olimning ma’lum tarzda tartibga solingan, ongli va izchil faoliyatidir. Grekchadan suzma-suz tarjimada «metod» biror narsaga olib boradigan yulni anglatadi. Metod bilish usuli sifatida urganilayotgan ob’ektning jizqatlari va xossalarini laboratoriyada, ilmiy tad;iqot moslamasida, sinov stendida, shuningdek, tadqiqotchining miyasida aks ettirish usulidir. Ilmiy bilishning epistemologiyasi va metodologiyasi ilmiy bilishning zarur sharti sifatida ilmiy asoslangan metodlardan tadqiv;otchilik faoliyatida ongli ravishda foydalanishga xizmat qiladi. Metodologiya - bu fanda foydalaniladigan bilish vositalari, usullarining majmui, shuningdek, fanning ijodiy bilish va amaliy-uzgartirish faoliyatini tashkil etish vositalari, shart-sharoitlari va prinsiplarini urganuvchi ilmiy-falsafiy bilim sozqasidir. Ilmiy bilish ob’ektiv vok;elik olamini mexanika, fizika, astronomiya, kimyo, biologiya, ijtimoiy bilish ;onunlari kurinishida ijodiy yaratadi. F an metodologiyasi va mantigi yangi bilim olish shartlari va usullarini urganadi. Fan metodologiyasi (epistemologiyasi) - bu yangi bilim tuzish prinsiplari va bunday bilimni olish usullarining falsafiy analizi, ilmiy bilishning umumiy va maxsus metodlari tizimidir. Fan metodologiyasi ilmiy ijod uchun bilimni ongli ravishda va izchil olish uchun zarur bulgan ilmiy bilish apparati, mexanizmining asoslarini ishlab chiqishni uz oldiga ma;sad qilib quyadi. Xozirgi zamon fan metodologiyasi ilmiy bilishning tabiatini, uning genezisini, tarixini va ҳozirgi ҳolatini, ilmiy bilishning ҳaqoniyligi asoslari va mezonlarini urganadi. Методология Методологик билим, биринчидан, муайян фаолият турларининг мазмуни ва изчиллигини ўз ичига олган одат ва нормалар шаклида, иккинчидан, амалда бажарилган фаолиятнинг таъсири сифатида юзага чиқади. Ҳозирги замон адабиётларида Методология дейилганда, аввало, илмий билиш Методологияси, яъни илмий билиш фаолиятининг шакллари ва методлари тушунилади. Фан Методологияси илмий тадқиқот компонентлари – унинг объекти, анализ мавзуи, тадқиқот вазифалари, уларни ҳал этиш учун зарур бўлган воситаларни ифодалайди, шунингдек масалани ҳал этиш жараёнида тадқиқотчи фаолиятининг изчиллиги ҳақида тасаввур ҳосил қилади. Масалани қўйиш, тадқиқот мавзуини ва илмий назарияни шакллантириш, шунингдек олинган натижани унинг ҳақиқийлиги, яъни ўрганилаётган объектга мувофиқлиги жиҳатидан текшириш Методологияни қўлланилишини энг муҳим томони ҳисобланади. Методологиянинг асосчиси инглиз философи Ф.Бэкондир. У биринчи марта фанни методлари системаси билан қуроллантириш ғоясини илгари сурди. Биринчидан, илмий билим туфайли табиий ва ижтимоий воқеликнинг тобора мураккаб объектлари ўзлаштирилмоқда.

Иккинчидан, ҳозирги замон илмий техника инқилоби шароитида илм билан шуғулланиш оммавий касбга айланиб бормоқда, бу эса илмий хулосани тасаввур этишнинг стандарт шаклини топишни, бунинг учун тадқиқотчилар меҳнатини маълум тартибга солишни талаб этади. Бу холат методология соҳасидаги тадқиқотларнинг ҳар томонлама ривожланишига сабаб бўлди. Агар илгари Методология тушунчаси аввало илмий билиш фаолиятидан философик асослар ҳақидаги тасаввурларни ўз ичига олган бўлса, эндиликда илмнинг кўп тармоқли, ривожланган маҳсус соҳасини англатади. Умуман билиш назариясидан Методология билиш воситаларига жиддий эътибор бериши билан фарқ қилади. Фан социологияси ва фаншуносликнинг бошқа соҳаларидан фарқли ўлароқ