Mavzu : Retsepturaning uash tayyorlashdagi ahamiyati. Retsept va uning tuzilishi. Eritma, damlama, qaynatma, aralashmalarga retsept yozish
Qaynatmalarodatdao’simliklarning dag’al qismlaridan: po’stlog’i (
Download 78.04 Kb.
|
Mavzu Retsepturaning uash tayyorlashdagi ahamiyati Retsept va
- Bu sahifa navigatsiya:
- ZAHARLI TA’SIR KO‘RSATUVCHI O‘SIMLIKLAR (DIT)
- KUCHLI TA’SIR KO‘RSATUVCHI O‘SIMLIKLAR (CVASS)
|
Qaynatmalarodatdao’simliklarning dag’al qismlaridan: po’stlog’i (cortex), ildizi (radix), ildizpoyasidan (rhizoma)damlama tayyorlashga o’xshash bajariladi, ammo farqi shundaki, qaynab turgan suv hammomida 30 daqiqa mobaynida aralashtirib turgan holda ushlanadi, so’ngra issiq holda filtrlanadi va distillangan suv bilan kerakli hajmga yetkaziladi. Istisno tariqasida, yuqori haroratda parchalanadigan, masalan efir saqlovchi o’simliklarning dag’al qismlaridan damlama tayyorlanadi.
Damlama va qaynatmalarni tayyorlash;
Damlama va qaynatmalarning nomi va lotin tilida turlanishi:
Damlamavaqaynatmalartezbuzilibqoladiganbo’lganiuchunko’pibilan 3-4 kungayetadiganmiqdordadorixonadatayyorlanadi va sovutgichda saqlash tavsiya etiladi. Ularko’pinchaqoshiqlardaichishuchunbuyuriladi. Reseptdafaqatginaqisqartirilganshakldayoziladi. Rp.: belgisidan keyin katta harfda, qaratqich kelishigi birlik sonda dori vositasining nomi (Infusi yoki Decocti), so’ngra qaratqich kelishigi birlikda yoki ko’plikda o’simlik qismininig nomi kichik harflarda, so’ngra o’simlikning nomi qaratqich kelishigida katta harflarda yoziladi, dori xomashyosining miqdori grammlarda, damlama yoki qaynatmaning miqdori millilitrda ko’rsatiladi: Farmakopeyalardadamlamavaqaynatmalarnitayyorlashuchuno’simlik xomashyosi va erituvchining (ko’pincha suv)quyidagi standartkonsentrasiyalariqabulqilingan. Bunday hollarda resept yozishda konsentrasiyani hisoblash uchun og’irlik-hajm inobatga olinadi: Kuchsizta’sirko’rsatadigano’simliklaruchun 1:10 Kuchlita’sirko’rsatadigano’simliklaruchun 1:30 Zaharlita’sirko’rsatadigano’simliklaruchun 1:300 ZAHARLI TA’SIR KO‘RSATUVCHI O‘SIMLIKLAR (DIT)foliumDigitalis - Angishvonagul bargi radixIpecacuanhae - Ipekakuana ildizi herbaThermopsidis - Termopsis o‘ti Reseptga misol.Termopsis o‘tidan 1:300 nisbatda 180 ml damlama yozib berilsin. 1 osh qoshiqdan kuniga 4 mahal 3 kun mobaynida ichishga buyurilsin. Hisob: 1) damlamaning umumiy hajmi: 1 osh qoshiqdan kuniga 4 mahal 3 kun davomida = 12 osh qoshig’i yoki 180 ml (1 osh qoshig’i = 15 ml bo’lsa, 12 x 15 = 180 ml); 2) dori xomashyosining miqdori: konsentrasiya 1:300, bu 1,0 g o’simlik xomashyosidan 300 ml damlama tayyorlash demakdir. Binobarin, 180 ml damlama uchun 0,6 g xomashyo kerak bo’ladi (x = 180 / 300 x 1,0 = 0,6). Rp.: Infusi herbae Thermopsidis ex 0,6 – 180 ml D.S. 1 osh qoshiqdan ichilsin. KUCHLI TA’SIR KO‘RSATUVCHI O‘SIMLIKLAR (CVASS)herbaConvallariae - Marvaridgul o‘ti radixValerianae - Valeriana ildizpoyasi herbaAdonidis vernalis - Bahorgi adonis o‘ti radixSenegae - Istod ildizi Secale cornutum –Shoxkuya (qorakuya, qoramug‘) zamburug’i Reseptgamisol.Birmarotabalikdozasi (td) 0,5gbo’lganbahorgiAdonis (Adonisvernalis) o’tidamlamasigareseptyozilsin, 1 oshqoshiqdan 3 mahalichishgabuyurilsin: Hisob.Bahorgi Adoniso’ti damlamasidan 12 marotabaqabulqilishuchun 6,0golinadi (0,5 g × 12 = 6 g). Damlamaning umumiy hajmini hisoblash uchun bir osh qoshiqning hajmi (15 ml) qabul soniga (12 marotaba) ko’paytiriladi: 15 мл × 12 = 180 мл. Rp.: Inf. herbae Adonidis vernalis ex 6,0 180 ml D.S. 1 osh qoshiqdan kuniga 3 mahal ichilsin. Md = 1,0 td = 0,5 0,5 x 12 = 6,0 15 ml x 12 = 180 ml ex 6,0 – 180 ml (1:30) Tarkibida ortacha faol modda saqlovchi o’simlik xomashyolaridan damlama va qaynatmalar ko‘pincha 1:10 konsentrasiyada tayyorlanadi. Misol.Ayiqquloq (toloknyanka) bargidan 1:10 nisbatda 180 ml qaynatma yozib berilsin. 1 osh qoshiqdan ichishga buyurilsin. Rp.: Decocti folii Uvae ursi ex 18,0 – 180 ml D.S. 1 osh qoshiqdan ichilsin. Resepturabo’yichavazifalarnibajarish. Damlamalarvaqaynatmalarnimalardantayyorlanadi? Damlamalarvaqaynatmalarbir-biridanqandayfarqqiladi? Qaysio’simliklarning qismlardandamlamalar 1:300 nisbatdatayyorlanadi? Qaysio’simliklarning qismlardandamlamalar 1:30 nisbatdatayyorlanadi? Damlamalarvaqaynatmalaruchun resept nechausuldayoziladi? Angishvonagulbargidan (folium Digitalis) 200ml damlama; Emanpo’stlog’idan (corticis Quercus) 200 mlqaynatma; Termopsis o’tidan (herba Thermopsidis)200 mldamlama; Gulxayri ildizidan (rhizoma Altheae)1:10 konsentrasiyali damlama; md = 0,1 bo‘lgan angishvonagul bargidan (folium Digitalis) damlama yozing. td = 0,5 bo‘lgan valeriana ildizidan (radix Valerianae) damlama yozing. td = 1,5 bo‘lgan eman po‘stlog‘idan (cortex Quercus) qaynatma yozing ARALASHMA Aralashma (mixtura)– bu suyuqdorishaklibo’lib, qaysiki suyuqliklarda (suvda, spirtda, gliserinda, o’simlikmoyidavaboshqalar) eriganqattiqmoddalarningyokibirnechaturdagi suyuqmoddalarning (eritmalar, tindirmalar, damlamalar, qaynatmalarhamdaekstraktvaboshqalar) aralashmasidir. Eritmalargaqiyom, shilliqyokidorihidiniyo’qotishuchunkorrigenslarqo’shilgandahamaralashmalarhosilbo’ladi. Aralashmalar 3 vaundanortiqtarkibiy qismlardaniboratbo’ladi. Aralashmalartiniqbo’lishi, loyqavahattocho’kmahosilqilishimumkin. Oxirgisiniishlatishdanoldinchayqatishkerak. Bundayaralashmalar – Mixturae agitandaedeyiladi (chayqatishtalabqilinadiganaralashmalar). Ularasosanichishuchun, kamhollarda sirtgaishlatishuchuntavsiyaetiladi. Reseptdaaralashmalarkengaytirilganvayarimqisqartirilganshakldayoziladi. Bundaaralashmaningtarkibiyqismlarivamiqdoriko’rsatiladi, shundankeyinM.D.S. (Misce. Da. Signa. - Aralashtir. Ber.Belgila) debyoziladi.“Mixtura” so’zi reseptda yozilmaydi.Aralashmalarichishuchunchoyqoshiqda, desertqoshiqda, oshqoshiqdaberilib, 12 martaichishgayetadiganqilibbuyuriladi. Eritmalar, qaynatmalar, damlamalar, emulsiyalarvaboshqalardabirqismingredientlarqisqartirilganshakldako’rsatilishi mumkin.Qolganingredientlaresaxuddikengaytirilganshakldagigao’xshabyoziladi. Misol:TarkibidaKoffein-natriybenzoati (td - 0,1) vaIbuprofen (td - 0,4)bo’lgan 180 mlaralashmayozing. 1 oshqoshiqdanichishuchuntavsiyaetilsin. Hisob:Kofein-natriybenzoatiuchun: 0,1 x 12 = 1,2 Ibuprofenuchun: 0,4 x 12 = 4,8 erituvchining (suv) miqdori: 15 mlx 12 = 180 ml Download 78.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|