Mavzu-6: Harbiy xizmatchilar va harbiy o‘quv yiginlarga chaqirilganlarning jinoiy javobgarligi. O‘quv savollari

4.O‘quv savoli. Harbiy xizmatchilarni moddiy javobgarlikka tortish 
uchun asoslar va uning tartibi. 
Harbiy xizmatchilar va harbiy yig‘inlarga chaqirilgan harbiy xizmatga 
majburlar harbiy mulkni (qurol-aslaha, jangovar va boshqa texnika, o‘q-dorilar, 
yonilg‘i, oziq-ovqat, harbiy ashyo, muhandislik, kimyoviy, uy-joy mulki, harbiy 
qism va muassasalar, harbiy-ta’lim muassasalari, korxona va tashkilotlar 
tasarrufidagi boshqa moddiy vositalar va pul mablag‘lari) qasddan yo‘q qilish, zarar 
yetkazish, ishdan chiqarish, o‘g‘irlash, kamomad, noqonuniy sarflash oqibatida yoki 
qasddan qilingan boshqa xatti-harakatlar natijasida zarar yetkazgan taqdirda, ular 
o‘zida jinoiy tartibda ta’qib qilinuvchi harakatlarni mujassamlashtirgan yoki 
mujassamlashtirmaganidan qat’iy nazar, ularning aybi bilan davlatga yetkazilgan 
zararning to‘liq qiymati miqdorida moddiy javobgarlikka tortiladilar. 
Qimmatli valyuta boyliklari, zargarlik buyumlari, qimmatbaho metall va 
toshlardan tayyorlangan ro‘zg‘or buyumlari hamda shunday buyumlar 
parchalarining o‘g‘irlanishi, kamomadi va me’yoridan ortiq yo‘qotilishida aybdor 
bo‘lgan harbiy xizmatchilar va harbiy yig‘inlarga chaqirilgan harbiy xizmatga 
majburlar qonunchilikka muvofiq moddiy javobgarlikka tortiladilar. 
Komandirlar (boshliqlar) ularning bo‘ysunuvchilari tomonidan davlatga 
yetkazilgan zarar uchun yetkazilgan zararga teng, biroq bir oylik oklad pul 
ta’minotidan ortiq bo‘lmagan miqdorda moddiy javobgarlikka tortiladilar, qachonki 
mazkur komandirlar (boshliqlar) o‘zining noto‘g‘ri farmoyishlari bilan harbiy 
mulkni hisobga olish, saqlash, ishlatish, sarflash va tashishning o‘rnatilgan tartibini 
buzgan, harbiy mulkni o‘g‘irlanishi, kamomadi, yo‘q qilinishi, zararlanishi va 
buzilishining oldini olish, davlatga yetkazilgan zararni aybdor shaxslar hisobidan 
qoplash bo‘yicha zaruriy choralarni ko‘rmagan taqdirda. 
Vagon va avtomobillarning turib qolishiga sababchi bo‘lgan harbiy 
xizmatchilar yetkazgan zarar uchun to‘liq miqdorda moddiy javobgarlikka 
tortiladilar. 
Ishchi yoki xizmatchining noqonuniy ishdan bo‘shatilishi yoki boshqa ishga 
o‘tkazilishida aybdor deb topilgan harbiy qism, muassasa, harbiy-ta’lim muassasa, 
korxona va tashkilotlarning komandirlari (boshliqlari) majburiy ishga chiqmaslik 
vaqti yoki kam haq to‘lanadigan ishni bajarish vaqtining to‘lovlari munosabati bilan 
yetkazilgan zararni to‘liq qoplaydi. Agar ishdan bo‘shatish yoki boshqa ishga 
o‘tkazishda yaqqol qonun buzilishlari bilan amalga oshirilgan bo‘lsa, yoki 
bo‘ysunuv tartibida yuqori turuvchi komandir (boshliq) yoxud sudning ishchi yoki 
xizmatchini ishga tiklash to‘g‘risidagi qarori ijrosini kechiktirgan bo‘lsa 
javobgarlikka tortiladilar. 

---

Harbiy xizmatchilar va harbiy yig‘inlarga chaqirilgan harbiy xizmatga 
majburlarning aybi bilan uchinchi shaxslarga yetkazilgan zarar qonunchilikka 
muvofiq harbiy qism, muassasa, harbiy-ta’lim muassasasi, korxona va tashkilot 
tomonidan qoplangan holatlarda mazkur Vaqtinchalik nizomda ko‘zda tutilgan 
tartibda qoplashlari majbur. 
Tekshirish uchun savollar: 
1. Yuridik javobgarlik deganda nimani tushunasiz. 
2. Ma’muriy javobgarlik deganda nimani tushunasiz. 
3. Intizomiy javobgarlik deganda nimani tushunasiz. 
4. Harbiy xizmatchilarni moddiy javobgarlikka tortish uchun asoslar va uning 
tartibi qanday.
Tayanch so‘zlar: 
Huquq, Fuqarolar tarbiyasi, Ma`muriy javobgarlik, Ma`muriy jazo.