Mavzu: 9-sinf Geometriya darslarida kichik guruhlarda ishlash usulidan

-Qani bolalar, aylanaga hayotiy misollar keltirib bilasizmi?
O`quvchilar:
-Sportchilar foydalanadigan xalqa, globusda yer ekvatori.
-Bolalar, quyidagi savollarga javob berib ko`ring-chi:
1. Aylana nima?
2. Aylananing qanday elementlari mavjud?
3. Aylananing uzunligini topishni bilasizmi?
O`quvchilar bir varaqdan toza qog`oz oladilar. Unga o`zlarining aylanaga oid tushunchalarini yozadilar. O`quvchilar yozib bo`lgach, javoblarini o`qiydilar.Javoblar orasidan eng to`g`ri va toliq javob tanlanadi. O`quvchilar fikri tinglab bo`lingach, o`qituvchi aylana va uning elementlariga oid ko`rgazmalardan foydalanib, tayanch signallarni qo`llab yangi mavzuni to`la yoritib beradi.
Tekislikda berilgan nuqtadan bir xil uzoqlashgan barcha nuqtalar to`plami aylana deyiladi.
Berilgan nuqta aylananing markazi deyiladi va O nuqta bilan belgilanadi.
O`qituvchi sirkul yordamida aylanani sinf taxtasiga chizib ko`rsatadi.
Aylana markazini uning ixtiyoriy nuqtasi bilan tutashtiruvchi kesma aylana radiusi deyiladi.
OA-radius.


Aylananing ixtiyoriy ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma vatar deyiladi. BC-vatar
Aylana markazidan o`tib, uning ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma diametr deyiladi. EF-diametr. Diametr 2 ta radiusga teng: Dq2r

Aylana uzunligi quyidagicha topiladi:

C-aylana uzunligi; r-radius; d-diametr
Aylana uzunligi soni bilan diametrning ko`paytmasiga teng.
soni uchun doimiy qiymat 3,14 qabul qilinib, hamma aylanalar uchun bir xildir.chunki soni aylana uzunligining uning diametriga nisbatidir.

Endi aylana uzunligini topishga doir tarixiy ma`lumotlar:
-Buyuk bobolarimizdan Al-Xorazmiy o`zlarining “Al-jabr-val-muqobala” asarining 2-kitobi geometrik shakllar va ularning xususiyatlariga bag`ishlangan. Al-Xorazmiy sonini quyidagicha aniqlaganlar:

-Aziz o`quvchilar, sizlarga quyidagicha topshiriq beriladi:
sonining qiymatini aniqlashda qanday olimlaro`z hissalarini qo`shganlar? Bu ma`lumotlarni to`plab, referat yozing.
Uchi aylana markazida yotganbuchak markaziy burchak deyiladi.Burchak tomonlari aylanani ikki qismga, ya`ni ikkita yoyga ajratadi.Yoylarni nomlashda oraliq harflar qo`yiladi:



yoki

-O`quvchilar, agar sizlar geometric chizmalarni aniq, to`g`ri, chiroyli, estetik did bilan chizsalaringiz, kelajakda muhandislik kasbini egallamoqchi bo`lsalaringiz, juda yaxshi zamin yaratgan bo`lasiz.


4. “To`g`ri so`z tuzing” o`yini (tarqatmalar asosida)


Bu o`yinda ikkita guruhning o`quvchilariga tarqatmalar beriladi. Tarqatmani yechib bo`lgach javoblarini mos tartib raqamiga osib chiqadidar. Natijada plakatlar teskarisiga aylantirilganda
A Y L A N A
so`zi hosil bo`ladi.

1. 
   Aylananing markazi nechta? (1 ta)
   
2. 
   Aylana diametric 4 sm, radiusi qanchaga teng? (2 sm)
   
3. 
   Aylana uzunligi 9,42 sm bo`lsa, diametrini toping. (3 sm)
   
4. 
   Aylanaga ikkita diametr o`tkazilsa, u nechaga bo`linadi? (4 ga)
   
5. 
   Aylana radiusi 2,5 sm bo`lsa, diametrini toping. (5 sm)
   
6. 
   Soat va minut mili 180⁰ gaochilsa, soat necha bo`ladi? (soat 6 bo`ladi)
   

5. “Baxtingdan ko`r”o`yini


Bunda sinf taxtasiga masalalar yechiladi.
299-masala. Quyidagi chizmadan markaziy burchaklarni toping.

Javob:
Mustaqil ish. 300-masala:

1. 
   Aylana yoyina teng 4 bo`lakka bo`ling.
   
2. 
   Aylana yoyina teng 8 bo`lakka bo`ling.
   

6. 
   “O`yla, izla, top” bellashuvi
   

Al-Xorazmiy guruhiga:

1. 
   2015 yil qanday yil?
   
2. 
   O`zbekiston konstitutsiyasi qachon qabul qilingan? (1992 yil, 8 dekabr)
   
3. 
   To`g`ri to`rtburchakning bir uchi kesib tashlansa, necha burchak hosil bo`ladi? (Beshburchak)
   
4. 
   Sirdaryo viloyati qachon tashkil topgan?
   
5. 
   Maqolni davom ettiring: Sog` tanda,… (sog`lom aql)
   

Beruniy guruhiga:

1. 
   2014 yil qanday yil edi?
   
2. 
   “Ta`lim to`g`risida”gi qonunqachon qabul qilingan? (1997 yil, 29 avgust)
   
3. 
   6 raqamida nechta burchak bor? (burchak yo`q)
   
4. 
   Sirdaryolik mashhur shaxslarni bilasizmi?
   
5. 
   Maqolni davom ettiring: Ona yurting omon bo`lsa,… (rangu ro`ting somon bo`lmas)
   

7. Test topshirig`i


Bu topshiriq o`quvchilarning yangi mavzuni qanchalik yaxshi o`zlashtirganliklarini aniqlab beradi.

1. 
   Aylananing radiusi 1 sm bo`lsa, uning diametrini toping.
   

A) 2 sm B) 4 sm C) 1 sm
2. Markaziy burchakka mos yoy aylananing 2G’5 qismiga teng. Shu markaziy burchakni toping.
A) 110⁰ B) 144⁰ C) 216⁰
3. Aylananing radiusi 1 sm bo`lsa, uning uzunligini toping.
A) 3,14 sm B) 6,28 sm C) 1 sm
Test natijalarini har bir guruhdan bittadan tayinlangan o`quvchi e`lon qiladi.
Masalan, bizinng guruhda 1-savolga 6 kishi A javobni, 3 kishi B javobni 2 kishi C javobni,…
O`qituvchi natijalarni tahlil qiladi.


8.“Bilimingni sinab ko`r” (Kubik strategiyasi)


Kubik strategiyasida o`quvchilarning zukkoligi, topqirligi, izlanuvchanligi sinaladi.
-Bunda “Hashar”o`yiinin o`tkazamiz.Biz bilamizki, yaqinda Navro`zi olam kirib keladi. Bayram munosabati bilan joylarda hasharlar o`rkaziladi, ariq-zovurlar tozalanadi, ko`chatlar o`tkqaziladi. Agar birinchi guruh topshiriqbi bajarolmasa, ikkinchi guruh hasharga borishi mumkin.
O`quvchilar kubikni tashlab, topshiriq tanlaydilar.

1. 
   Aylana yoyini teng 8 bo`lakka bo`ling.
   
2. 
   Aylana markazini faqat chizg`ich va qalam yordamida toping.
   
3. 
   Teng yonli trapetsiyani teng 4 bo`lakka bo`ling.
   
4. 
   Har birining uzunligi 4,5 sm bo`lgan 14 ta gugurt cho`pidan metr hosil qiling.
   
5. 
   Muntazam uchburchakni teng 4 bo`lakka bo`ling.
   
6. 
   Aylana ichiga kvadrat chizing.