Mavzu: Aktiv va reaktiv qarshiliklarni hisoblash

Induktiv qarshilikli zanjir.

• 
  Induktiv qarshilikli zanjir. Induktivlik chiziqli elektr zanjirlarida o'zgarmas kattalik bo'lib, iste'molchining magnit maydonini hosil qilish xususiyatini va shu maydonda to‘plangan energiya miqdorini xarakterlaydi.
  

Ko‘rib turibmizki, tokning boshlang‘ich fazasi nolga teng boiganda, induktivlikdagi kuchlanishning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, induktivlikdagi tok va kuchlanish orasidagi fazalar siljishi 90° ga teng, ya’ni tok o‘z kuchlanishidan 90° siljigan boiadi. 3.8- rasm, b da induktivlikdagi I va U vektorlar diagrammasi ko‘rsatilgan. Biz yuqoridagi induktivlikdagi kuchlanish uchun yozilgan ifodada yangi kattalik XL kiritgandik. X(L) = (w)L — induktiv qarshilik deb ataladi.

• 
  Ko‘rib turibmizki, tokning boshlang‘ich fazasi nolga teng boiganda, induktivlikdagi kuchlanishning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, induktivlikdagi tok va kuchlanish orasidagi fazalar siljishi 90° ga teng, ya’ni tok o‘z kuchlanishidan 90° siljigan boiadi. 3.8- rasm, b da induktivlikdagi I va U vektorlar diagrammasi ko‘rsatilgan. Biz yuqoridagi induktivlikdagi kuchlanish uchun yozilgan ifodada yangi kattalik XL kiritgandik. X(L) = (w)L — induktiv qarshilik deb ataladi.
  

Sig‘im qarshilikli zanjir :

• 
  Sig'im chiziqli elektr zanjirida o‘zgarmas kattalik bo‘lib, iste'molchining elektr maydonida to‘planadigan energiya miqdorini xarakterlaydi:
  

Faraz qilaylik, 3.9- rasm, a dagi zanjirda U kuchlanishli sinusoidal tok I= I(max) sin(w)*t ta’sir qilyapti. Bunda zanjirdagi o‘zgaruvchan tok o‘tkazgich kesim yuzasidan o‘tadigan zaryad miqdorining ma’lum vaqt davomida elementar o‘zgarishi bilan aniqlanadi:
Keltirilgan ifodalardan ko‘rinib turibdiki, kuchlanish- ning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, sig‘im qarshi- ligidagi tok va kuchlanish orasidagi faza siljishi 90° ga teng bo‘lib, tok kuchlanishdan 90° oldinda bo‘ladi.3.9- rasm, b da vektor diagramma ko‘rsatilgan. Sig‘imning qutblarida kuchlanish ko‘paygan sari, uning elektr maydonida to‘planadigan energiya miqdori ortib boradi. Bu energiya hech qanday foydali ish bajarmaydi, u manba bilan almashinib turadigan energiyadir. Bu almashinib turadigan energiyaning o‘zgarish tezligi manba chastotasiga nisbatan ikki marta ortiq bo‘ladi.
Keltirilgan ifodalardan ko‘rinib turibdiki, kuchlanish- ning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, sig‘im qarshi- ligidagi tok va kuchlanish orasidagi faza siljishi 90° ga teng bo‘lib, tok kuchlanishdan 90° oldinda bo‘ladi.3.9- rasm, b da vektor diagramma ko‘rsatilgan. Sig‘imning qutblarida kuchlanish ko‘paygan sari, uning elektr maydonida to‘planadigan energiya miqdori ortib boradi. Bu energiya hech qanday foydali ish bajarmaydi, u manba bilan almashinib turadigan energiyadir. Bu almashinib turadigan energiyaning o‘zgarish tezligi manba chastotasiga nisbatan ikki marta ortiq bo‘ladi.