Mavzu: aqliy tarbiya bu aqlni rivojlantirish maqsadida yoshlarga muntazam va maqsadga muvofiq pedagogik ta`sir k`orsatish

Aqliy tarbiya deganda ta'lim oluvchining intellekti, bilish im koniyatlarini, iqtidor va qobiliyatlarini rivojlantirish tizim i tushuniladi. M aktabgacha ta ’lim yoshidagi bolalarni aqliy tarbiyalash bolalarning faol fikrlash
85
faoliyatini rivojlantirishga kattalarning m a’lum m aqsad bilan ta ’sir etishidir. U bolalarga tevarak-atrofdagi olam haqida bilim lar berishni, ularni
tizim lashtirish, bolalarda bilishga qiziqish uyg‘otish, aqliy k o ‘nikm a va
m alakalarni tarkib toptirish, bilish qobiliyatlarini rivojlantirishni o ‘z ichiga oladi.
M aktabgacha ta ’lim yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berishni to ‘g ‘-
ri tashkil etish uchun ularning aqliy rivojlanish qonuniyatlari va imkoniyatlarini bilishkerak. M aktabgacha ta ’lim yoshida boshqa yosh davrlariga
qaraganda aqliy rivoj lanishning yuqori sur’atda taraqqiy etishi kuzatiladi.
Ayniqsa, ilk yosh guruhi bolalarining aqliy rivojlanishiga alohida e ’tibor
qaratish zarur. Zam onaviy tadqiqotlar natijalari shuni k o ‘rsatadiki, ikki
yoshgacha bolalarda juda katta hajm dagi bilish faolligi kuzatiladi. Bolaning
ongi tez rivojlanib, u uch yoshga kelganda katta kishilam ing aql kuchining
sakson foiziga tenglashadi. M azkur holat m aktabgacha yoshdagi bola
ongini ortiqcha zo‘riqishlardan asrashni talab etadi.
M aktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy rivojlanishida y o ‘l qo‘yilgan
kam chiliklarni keyinchalik bartaraf etish qiyin kechadi. Ta’lim -tarbiya
jarayonida y o ‘l qo'yilgan kam chiliklar kelajakda bolaning har tom onlam a
rivoj lanishiga salbiy ta ’sir k o ‘rsatadi. M asalan, oilada, m aktabgacha
ta ’lim m uassasasida bolaning qurilish m ateriallari, konstruktorlar bilan
o ‘ynashiga e’tibor qaratm aslik oqibatida m aktabda geom etriya, chizm achilik kabi fanlam i o'zlashtirishda q iy in ch ilik tu g ‘diruvchi fazoviy idrok
etishning rivojlanm asligiga olib keladi.
M aktabgacha yoshdagi bolaning aqliy rivojlanishidagi asosiy o 'zig a
xoslik - obrazli bilish shakllarini (idrok etish, obrazli fikrlash, tasavvur)
egallashda yorqin nam oyon bo ‘ladi. B oiada rivojlanadigan bilish jarayonlari xilm a-xil faoliyat turlarida aks etadi. B oiada tasavvum ing rivojlanishi orqali u faoliyatning m anzarasini k o ‘z oldiga keltira oladi, am alga oshirishi lozim b o ‘lgan ishni rejalashtiradi, undan nim a talab qilinayotganligini aniqlay oladi. B ola o'zlashtirayotgan bilim lar faqatgina
uning fikrlash doirasini o ‘stiribgina qolmay, balki kishilarga, ularning
xatti-harakatlariga, tabiat, san’at kabilarga m unosabatni qaror toptiradi.