Мавзу. Асосий воситалар ҳисоби

41- сон БҲХС “Қишлоқ хўжалиги”

Биологик активлар	Қишлоқ хўжалиги ҳосили	Йиғимдан сўнг қайта ишлаш натижасида олинган маҳсулотлар
Қўй	Жун газлама	Йигирилган ип, гилам
Дарахтзордаги дарахтлар	Кесилган дарахтлар	Ёғочлар, арраланган тахталар
Ўсимликлар	Пахта	Калава ип, кийим
	Йиғилган қамиш	Шакар
Чорва мол	Сут	Пишлоқ
Чучқалар	Гўшт	Колбаса маҳсулотлари, Консерваланган гўштлар
Бута ўсимликлари	Барг	Чой, қуритилган тамаки
Узум дарахтлари	Узумлар	Вино
Мевали дарахтлар	Терилган мевалар	Қайта ишланган мевалар

Асосий воситалар таркибида қонун ҳужжатларига мувофиқ корхона мулкига ўтказилган ер участкалари ҳам ҳисобга олинади.

• Асосий воситалар таркибида қонун ҳужжатларига мувофиқ корхона мулкига ўтказилган ер участкалари ҳам ҳисобга олинади.
• Кўп йиллик кўчатларга, ерни тубдан яхшилашга, ижарага олинган асосий воситалар объектларига капитал қўйилмалар ҳар йили бутун ишлар мажмуаси якунланган санадан қатъи назар, ҳисобот йилида фойдаланишга қабул қилинган асосий воситаларга тегишли харажатлар суммасида асосий воситалар таркибига киритилади.

Хизмат муддати ва қийматидан қатъи назар, қуйидагилар асосий воситалар таркибига киритилмайди:

• а) махсус асбоблар ва мосламалар (муайян буюмларни туркумлаб ва ёппасига ишлаб чиқариш учун ёки якка тартибдаги буюртмаларни тайёрлаш учун мўлжалланган, мақсадли йўналтирилган асбоблар ва мосламалар);
• б) махсус ва санитария кийим-кечаклари, махсус пойабзаллар;
• в) кўрпа-тўшак анжомлари;
• г) ёзув-чизув анжомлари (калькуляторлар, стол устига қўйиладиган асбоблар ва бошқалар);
• д) ошхона анжомлари, шунингдек ошхона учун дастурхон-сочиқлар;
• е) тикланиши бўйича харажатлар қурилиш-монтаж ишлари таннархига киритиладиган вақтинчалик (нотитул иншоотлар) мосламалар ва қурилмалар;
• ж) камида бир йиллик фойдаланиш муддатига эга бўлган алмаштириладиган ускуналар;
• з) ов қуроллари (траллар, тўрлар, қармоқлар, матраплар, мережалар ва бошқалар).

• Асосий воситаларни баҳолаш

• Дастлабки қиймат

• Тугатиш қиймати

• Қолдиқ қиймат

• бошланғич қиймат - тўланган ва қопланмайдиган солиқларни (йиғимларни), шунингдек активни ундан мўлжал бўйича фойдаланиш учун ишчи ҳолатига келтириш билан бевосита боғлиқ бўлган етказиб бериш ва монтаж қилиш, ўрнатиш, ишга тушириш ва исталган бошқа харажатларни ҳисобга олган ҳолда, асосий воситаларни тиклаш (қуриш ва қуриб битказиш) ёки харид қилиш бўйича қилинган харажатларнинг қиймати;
•  
• қолдиқ (баланс) қиймат - жамланган амортизация суммасини чегирган ҳолда асосий воситаларнинг бошланғич (тиклаш) қиймати;
•  
• тугатиш қиймати - асосий воситаларнинг чиқиб кетиши бўйича кутилаётган харажатларни чегирган ҳолда кутилаётган фойдали хизмат муддати охирида асосий воситаларни тугатиш чоғида олинадиган активларнинг фараз қилинаётган суммаси.

• АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИНГ КЕЛИБ ТУШИШИ

• Асосий воситалар қуйидагилар натижасида корхона балансига киритилади:
• а) капитал қўйилмалар тугаганидан сўнг тикланган объектни қабул қилиш-топшириш;
• б) олди-сотди шартномаси бўйича объектни сотиб олиш;
• в) устав сармоясига таъсисчи улуши кўринишида келиб тушиш;
• г) текинга келиб тушиш (ҳадя шартномаси бўйича);
• д) айирбошлаш;
• е) товар-моддий захиралар таркибидан ўтказиш;
• ж) узоқ муддатли ижара (лизинг) шартномаси бўйича олиш;
• и) қиймати белгиланган асосий воситаларга капитал қўйилмалар;
• к) асосий воситаларнинг ортиқча (ҳисобга олинмаган) объектларини аниқлаш.

• Асосий воситаларни ҳисобга олувчи счётларнинг боғланиши

Т/р	Хўжалик муомалаларининг мазмуни	Счётларнинг боғланиши
		Дебет	Кредит
1	Қуриб битказилган ва фойдаланишга топширилган объектларнинг асосий воситалар таркибига ўтказилиши	0110-0190	0810
2	Асосий воситаларни ҳақиқий таннархи бўйича харид қилиниши (бошланғич қиймати)	0110-0190	0820
3	Узоқ муддатли ижарага олинган асосий воситаларни узоқ муддатли ижара шартномаси тугагандан кейин асосий воситалар таркибига қабул қилиниши	0110-0190	0310
4	Таъсисчиларнинг устав капиталига улуш (пай) сифатида киритган ёки акцияларга тўлов сифатида келиб тушган асосий воситаларнинг кирим қилиниши	0110-0190	4610
5	Асосий воситаларнинг текинга келиб тушиши	0110-0190	8530
6	Асосий воситаларнинг ажратилган бўлинмалар, шўъба ва қарам хўжалик жамиятларидан келиб тушиши	0110-0190	6110, 6120
7	Қўшимча қуриш, ускуналар ўрнатиш, модернизация, реконструкция қилиш ва бошқа сифат жиҳатдан яхшилаш натижасида асосий воситалар бошланғқич қийматининг кўпайиши	0110-0190	0890
8	Ерни ободонлаштириш билан боғлиқ харажатларни асосий воситалар таркибига киритиш	0111	0850
9	Узоқ муддатли ижарага олинган асосий воситаларни ободонлаштириш билан боғқлиқ харажатларни асосий воситалар таркибига киритиш	0112	0860
10	Ишчи ва маҳсулдор хайвонларнинг асосий воситалар таркибига кирим қилиниши	0170	0840
11	Асосий воситаларни қайта баҳолаш: а) қийматининг оширилиши б) қийматининг камайтирилиши	0110-0199 8510	8510 0110-0199