Мавзу. Асосий воситалар ҳисоби

Қолдиқли камайиш усулида амортизатсия ҳисоблаш жадвали

Йиллар	Баланс қиймати (минг сўмда)	Йиллик амортизатсия суммаси	Жамгарилган амортизатсия	Қолдиқ қиймати
1 -йил	5000000	(40%*5000000)=2000000	2000000	3000000
2-йил	5000000	(40%*3000000)=1200000	3200000	1800000
3-йил	5000000	(40%*1800000)=720000	3920000	1080000
4-йил	5000000	(40%*1080000)=432000	4352000	648000
5-йил	5000000	448000	4800000	200000

Кумулятив усулда амортизация ҳисоблаш

Йиллар	Баланс қиймати	Йиллик амортизация суммаси	Жамғарилган амортизация	Қолдик қиймати
1-йил	500000	(5/15*480000)=160000	160000	340000
2-йил	500000	(4/15*480000)=128000	288000	212000
3-йил	500000	(3/15*480000)=96000	384000	116000
4-йил	500000	(2/15*480000)=64000	448000	520000
5-йил	500000	(1/15*480000)=32000	480000	20000

Асосий воситаларнинг эскириши қуйидаги счётларда ҳисобга олинади:

• 0211 "Ерни ободонлаштиришнинг эскириши";
• 0212 "Узоқ муддатли ижара шартномаси бўйича олинган асосий воситаларни ободонлаштиришнинг эскириши";
• 0220 "Бино, иншоот ва узатувчи мосламаларнинг эскириши";
• 0230 "Машина ва асбоб-ускуналарнинг эскириши";
• 0240 "Мебел ва офис жиҳозларининг эскириши";
• 0250 "Компьютер жиҳозлари ва ҳисоблаш техникасининг эскириши";
• 0260 "Транспорт воситаларининг эскириши";
• 0270 "Ишчи ҳайвонларнинг эскириши";
• 0280 "Кўп йиллик ўсимликларнинг эскириши";
• 0290 "Бошқа асосий воситаларнинг эскириши";
• 0299 "Узоқ муддатли ижара шартномаси бўйича олинган асосий воситаларнинг эскириши".

Ерга амортизация ҳисобланмайди.

• Шунингдек қуйидаги асосий воситалар бўйича амортизация ҳисобланмайди:
• а) маҳсулдор қорамоллар;
• б) кутубхона фондлари;
• в) ҳокимиятларга бўйсунадиган ободонлаштириш иншоотлари;
• г) қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда консервациялашга ўтказилган фондлар;
• д) музей қимматликлари;
• е) архитектура ва санъат ёдгорликлари;
• ж) умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари;
• з) тўлиқ амортизацияланган асосий воситалар.

• Асосий воситалар эскиришини ҳисобга олувчи счётларнинг боғланиши

№	Хўжалик муомалаларининг мазмуни	Счётларнинг боғланиши
		Дебет	Кредит
1	Асосий, ёрдамчи ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатувчи хўжаликларда фойдаланилаётган асосий воситаларга эскириш ҳисоблаш	2010, 2310, 2710	0211-0299
2	Умумишлаб чиқариш мақсадида фойдаланилаётган асосий воситаларга эскриш ҳисоблаш	2510	0211-0299
3	Савдо корхоналарида фойдаланилаётган асосий воситаларга эскириш ҳисоблаш	9410	0211-0299
4	Маъмурий мақсадлар учун фойдаланилаётган асосий воситаларга эскириш ҳисоблаш	9420	0211-0299
5	Ишчи хайвонларга эскириш ҳисоблаш	2010, 2310	0270
6	Кўп йиллик ўсимликларга эскириш ҳисоблаш	2010	0280
7	Узоқ муддатли ижара шартномаси бўйича олинган асосий воситаларни хусусий асосий воситалар таркибига ўтиши натижасида уларга ҳисобланган эскириш суммасини ўтказиш	0299	0211-0290
8	Узоқ муддатли ижара шартномасининг муддати тугагандан кейин ижарага берувчига қайтариладиган асосий восита-ларнинг эскиришни ҳисобдан чиқариш	0299	0310

• Жорий таъмирлаш - асосий воситалар объектини ишчи ҳолатида сақлаб туриш мақсадида амалга ошириладиган таъмирлашдир.

• Ўртача таъмирлашда таъмирланаётган агрегатни қисман ажратиш ва деталларнинг қисмларини тиклаш ёки алмаштириш амалга оширилади.

• Бинолар ва иншоотларни капитал таъмирлаш - базавий ва корпус деталлари ва узелларини таъмирлаш, барча эскирган конструкцияларнинг деталлари ва узелларини алмаштириш ёки тиклаш амалга ошириладиган таъмирлашдир.

• Ускуналар ва транспорт воситаларини капитал таъмирлаш - агрегатни тўлиқ ажратиб йиғиш амалга ошириладиган таъмирлашдир, базавий ва корпус деталлари ва узелларини таъмирлаш, барча эскирган деталлар ва узелларни алмаштириш ёки тиклаш ҳамда агрегатни йијиш, созлаш ва синаб кўришдир.

• Асосий воситаларни таъмирлаш

• АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ҚАЙТА БАҲОЛАШ
•  
• Асосий воситаларни қайта баҳолаш - асосий воситалар тиклаш қийматини ҳозирги бозор нархлари даражасига мослаш мақсадида уларни вақти-вақти билан аниқлаштиришдир.
•  
• Асосий воситалар қайта баҳолаш натижасида ҳисоб ва ҳисоботда жорий қиймат бўйича акс эттирилади.
• Асосий воситаларнинг бошланғич қиймати қайта баҳоланиши мумкин (шу жумладан Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати қарорлари бўйича вақти-вақти билан).
•  Асосий воситаларнинг бошланғич (тиклаш) қиймати қайта баҳоланган ҳолатларда қайта баҳолаш ўтказилган санадаги уларнинг жамланган амортизацияси асосий воситаларнинг бошланғич (тиклаш) қиймати ўзгаришининг тегишли индексларига тузатилади ҳамда кейинги ҳисобланадиган амортизация қайта баҳоланган қиймати ҳисобидан амалга оширилади.
•  

• АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ҚАЙТА БАҲОЛАШ
•  
• Асосий воситалар индексация йўли билан ёки расмий тасдиқланган бозор нархлари бўйича бевосита қайтадан ҳисоб-китоб қилиш орқали қайта баҳоланади.
• Асосий воситаларнинг баҳолашдаги ортган суммаси қайта баҳолаш натижасида "Узоқ муддатли активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар" ҳисобварағига резерв капитали таркибига ҳисобланади.
• Асосий воситаларнинг баҳолашдаги камайиш суммаси қайта баҳолаш натижасида "Узоқ муддатли активларни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар" ҳисобварағи резерв капиталининг мазкур объектнинг аввалги ҳисобот даврларида ўтказилган баҳолашдаги ортган суммаси атрофида камайишига тегишлидир.
•  Асосий воситаларни қайта баҳолаш натижалари молиявий ҳисоботда асосий воситаларни қайта баҳолаш ўтказилган жорий даврда акс эттирилади.
• Ҳисобот йилининг дастлабки санасидаги ҳолатга кўра ўтказилган асосий воситаларни қайта баҳолаш натижалари бухгалтерия ҳисобида акс эттирилади. Қайта баҳолаш натижалари аввалги ҳисобот йилидаги молиявий ҳисобот маълумотларига киритилмайди ҳамда ҳисобот йили бошида молиявий ҳисобот маълумотларини шакллантиришда қабул қилинади.

• Асосий воситалар қуйидагилар натижасида корхона баланси ҳисобидан чиқарилади:
• а) тугатиш;
• б) сотиш;
• в) айирбошлаш;
• г) текинга бериш;
• д) устав сармоясига муассис улуши сифатида бериш;
• е) узоқ муддатли ижара (лизинг) шартномаси бўйича бериш;
• ж) камомад ёки йўқотишнинг аниқланиши;
• и) иштирокчилар таркибидан иштирокчининг чиқиб кетиши.