Mavzu: Biznes yurituvchi subyektlar ustidan davlat nazorati. Reja

Nazorat kiluvchi organlar mansabdor shaxslarining huquqlari va majburiyatlari
Nazorat kiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini tekshirish chogida o’z vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga ega:
• tekshirilayotgan tadbirkorlik sub’ektlaridan tekshirish utkazish bilan bevosita boglik bulgan zarur xujjatlar va boshqa axborotlarni talab qilish;
• tekshirilayotgan tadbirkorlik sub’ektlariga aniklangan koidabo’zarliklarni bartaraf etish tugrisida bajarilishi majburiy bulgan kursatmalar berish;
• tegishli davlat xokimiyati va boshqaruv organlari, tadbirkorlik sub’ektlari mulkdorlari oldiga aybdor shaxslarning javobgarligi tugrisidagi masalani kuyish;
• tekshiruvga auditorlik tashkilotlarini va (yoki) ekspertlarni belgilangan tartibda shartnoma asosida jalb etish;
• qonun xujjatlarida nazarda tutilgan xollarda moliyaviy yoki ma’muriy jazo choralarini kullash;
Rejali tekshirishlarni utkazish muddatini kuchirish tugrisida, basharti bunga ob’ektiv asoslar bulsa, maxsus vakolatli organga takdimnoma kiritish.
Nazorat kiluvchi organlar mansabdor shaxslarining qonuniy talablari tekshirilayotgan tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan bajarish uchun majburiydir.
Nazorat kiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini tekshirish chogida o’z vakolatlari doirasida quyidagilarni bajarishga majburdirlar:
• tekshirilayotgan tadbirkorlik sub’ektlariga tekshirish utkazish huquqini beruvchi zarur xujjatlarni kursatish;
• tadbirkorlik sub’ektlari ishlashiga xalal bermaslik;
• tekshirishlarni kayd etish daftariga qonun xujjatlarida belgilangan tartibda yozib kuyish;
• davlat siri, tijorat yoki boshqa sirlar saklanishini ta’minlash;
• tekshirish natijalarini dalolatnoma (ma’lumotnoma) bilan rasmiylashtirib, uning bir nusxasini tekshirish tugagan kuni tekshirilayotgan tadbirkorlik sub’ektida koldirish;
• huquqbo’zarlik xollari aniklangan takdirda qonun xujjatlarida nazarda tutilgan choralarni kurish.
Nazorat siluvchi organlar mansabdor shaxslarining xarakatlari va sarorlari ustidan shikoyat qilish Nazorat kiluvchi organlar mansabdor shaxslarining xarakatlari va karorlari ustidan bevosita sudga yoki buysunish tartibida yukori turuvchi organga yoxud mansabdor shaxsga shikoyat kilinishi mumkin.
Buysunish tartibida yukori turuvchi organga yoxud mansabdor shaxsga shikoyat berish shunday shikoyatni sudga berish huquqini istisno etmaydi.
Sudga shikoyat berilganida ustidan shikoyat kilinayotgan xarakatni yoki karorni ijro etish sudning karori qonuniy kuchga kirguniga kadar tuxtatib turiladi, favkulodda vaziyatlar, epidemiyalar xamda axolining xayoti va sogligi uchun boshqa xakikiy xavf yo’zaga kelishining oldini olish bilan boglik bulgan xarakatlar yoki karorlar bundan mustasno. Tadbirkorlik sub’ekti sudga shikoyat berganligi tugrisida nazorat kiluvchi organni tegishli tasdiklovchi xujjatlarni ilova kilgan xolda xabardor qilishi shart. Tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatini tekshirishlar huquqni muxofaza kiluvchi va nazorat kiluvchi organlarning
mansabdor shaxslari tomonidan amalga oshiriladi. Nazorat kiluvchi organlar mansabdor shaxslarining tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini tekshirishga kirishishiga mazkur shaxslarda nazorat kiluvchi organlar faoliyatini muvofiklashtirish buyicha maxsus vakolatli organ tomonidan tasdiklangan tekshiruvlar utkazish rejasidan kuchirma yoki rejadan tashkari yoxud mukobil tekshiruv utkazish tugrisida ushbu organ tomonidan kabul kilingan karorning kuchirma nusxasi, shuningdek nazorat kiluvchi organning tekshirish maksadlari, tekshiruvchi mansabdor shaxslar tarkibi va tekshiruv utkazish muddatlari kursatilgan buyrugining kuchirma nusxasi, tekshiruvchi mansabdor shaxslarning tekshiruvlar utkazishga ruxsat berilganligi tugrisidagi maxsus guvoxnomasi xamda shaxsiy guvoxnomasi bulgan takdirda yul kuyiladi. Huquqni muxofaza kiluvchi va nazorat kiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatini tekshiruvdan utkazayotganda tekshirishlarni ruyxatdan utkazish kitobiga qonun xujjatlarida belgilangan tartibda tegishli yozuv kiritadi.
Huquqni muxofaza kiluvchi va nazorat kiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatini tekshirish chogida tadbirkorlik sub’ektlarining tijorat siri, xizmat siri va qonun bilan kuriklanadigan boshqa sirlari, shuningdek oshkor etilmagan axboroti sir saklanishini ta’minlashi shart.
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi xo’zuridagi Solik, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga karshi kurashish departamenti (bundan keyingi matnda Departament deb yuritiladi) O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi xo’zuridagi mustaqil ixtisoslashtirilgan huquqni muxofaza qilish organi xisoblanib, solik, valyutaga oid jinoyatlar va huquq bo’zilishlari xamda jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terroristik faoliyatni moliyalashtirishga karshi kurashish soxasida tezkor- taxliliy, kidiruv ishlarini tashkil etish va amalga oshirish, shuningdek davlatga etkazilgan iqtisodiy zararni undirib olish uning asosiy maqsadi xisoblanadi.
Departamentning asosiy vazifalari katoriga jumladan quyidagilar kiradi:
• solik, valyutaga oid jinoyatlar va huquq bo’zilishlarini o’z vaktida aniklash, ularning oldini olish, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga karshi kurashish tugrisidagi qonun xujjatlari bajarilishini nazorat qilish;
• davlat solik siyosati amalga oshirilishini ta’minlash, solikka tortish bazasini kengaytirish, solik tulovchilarning kamrab olinishi va xisobini tulikligini ta’minlash, soliklarni tulashdan buyin tovlash, kochish mumkin bulgan kanallari va mexanizmlarini, “xufyona” iqtisodiyotning shakllanishi yullarini, korrupsiya xolatlarini o’z vaktida aniklash va bartaraf etish;
• valyuta operatsiyalari buyicha xisobga olish va xisobotlarning tulikligi va ob’ektivligini nazorat qilish; xorijiy valyuta mablaglarining qonunga xilof ravishda chetga chikib ketishi, olib kirilishi va olib chiqilishi, ularning noqonuniy muomalada bulishi, valyuta ayirboshlash operatsiyalari bilan boglik boshqa qonun bo’zilishlarining oldini olish va bartaraf etish.
Departament o’ziga yuklangan vazifalarga muvofik quyidagi funksiyalarni bajaradi: