Мавзу: болалар боғчасида тасвирий фаолият машғулотларини ташкил этиш ва уюштириш
Предметнинг шакли ва тузилишини тасвирлашга, уларнинг қисмларини ўзаро пропорциялашни кўрсатиб беришга, ҳаракат натижасида уларда ўзгатишларда ўргатиш
Download 0.69 Mb.
|
ТАСВИРИЙ ФАОЛИЯТГА ЎРГАТИШ НАЗАРИЯСИ ВА МЕТОДИКАСИ 1
- Bu sahifa navigatsiya:
- Мазмунли расм чизиш.
- Декоратив расм чизиш.
Мазмунли расм чизиш. Мазмунли расм чизишнинг асосий мақсади боланинг атроф-муҳитдан олган таассуротларини ифодалашга ўргатишдир. Мазмунли расм-бу бир неча мазмуннинг маълум рангда тасвирланишини тушунилади. Болалар қайси мазмун бўйича расм чизадилар? Болалар кичик ҳикоя, эртак асосида ва болаларни ўраб турган теварак-атрофни, табиатни чизишга ҳаракат қиладилар. Болалар томонидан чизилган «Биз шанбаликда» ва «Кеч куз» расмлари бунга мисол бўла олади. Болалар билан олиб бориладиган бундай машғулотлар уларнинг ҳар томонлама камол топишига ёрдам беради. Бунда болаларнинг ақлий қобилияти ривожланади. Бу болада аста-секинлик билан ривожланади, шунинг учун мазмунли расм чизиш ўрта гуруҳдан бошлаб киритилган. Бунда ҳам ёнма-ён турган 2-3 та предметни тасвирий ўргатилади. Мазмунли тасвирийда предметларнинг бир-биридан ажратиш учун унинг размерини, фазодаги ўринларига қараб, предметларнинг катта ёки кичиклигини ўргатиш керак. Мактабгача ёшдаги бола учун предметлар орасидаги фазовий муносабатларни фарқлай олиш жуда қийин. Мазмунли расм чизишни, боғчада ўргатишнинг умумий вазифалари қуйидагилар: Декоратив расм чизиш. Декоратив расм чизиш тасвирий фаолиятнинг бошқа турлари каби болада эстетик туюғуни ривожлантиради. Болаларни халқ амалий санъати намуналари билан таништиришда тарбиячи уларда ватанпарварлик руҳини шу санъат асарларини яратаётган одамларнинг меҳнатига ҳурмат каби туйғуларни тарбиялаш керак. Болаларни декоратив расм чизишга ўргатишда тарбиячи уларда нақш компонентларининг ўзаро боғлиқлигини, рангини, композициясини форма элементини кўришга ўргатади. Декоратив расм чизишда ранг қобилиятининг ривожланиши асосий масала бўлиб ҳисобланади. Мактабгача тарбия муассаларида расм чизишга ўргатиш 2 ёшдан бошланади. Бу даврда болаларни тасвирий фаолиятга тайёрлаш даври хисобланади. Бу даврда болалар қаламни ушлаш ва қоғоз устида юритишга ўрганади. Лекин бу процессда ривожланмайди, бола қаламни тўғри ушлашни билмайди, тарбиячи аста секин тўғри ушлашга одатлантиради, болани бажараётганлигини эмас балки, қаламнинг ҳаракатини унинг учи билан қоғоз бетига тақиллатиши қизиқтиради. Қалам билан тўғри турли хил штрихлар, нуқталар чизади, қоғоз бетида турли ҳаракатлар қилади, кейин содда чизиқлар аста секин мураккаблашади. Бу вақтда бола қоғоз устига туширилган турли хил изларни кўриб хурсанд бўлади. Шунинг учун бу давр «Ала - бужи» давр дейилади. Бу давр болада тасвирий фаолиятини вужудга келтиришга таъсир кўрсатади. Бу гурухда мактабгача таълим-тарбия дастури гурухвий машғулотларни талаб қилмасада, агар болалар хохлашса уларни стол атрофига ўтириб расм чиздиришга имкон яратиш мумкин. Илк ёшдаги ёшли гурухларда болаларга бир ярим ёшдан бошлаб қалам бериш мумкин. Лекин болалар қилаётган ҳаракатининг тасвирлаш маъноси кичик гурухдан бошлаб тушунча бошланади. Бу даврга келиб, нутқи ўсади, тасаввур доираси кенгаяди, материаллар билан мустақил ҳаракат қилиши активлашади. Бу гурухда тарбиячи болаларни қилаётган ҳаракатларини кўзатишга ўргатади. Чизаётган турли чизиқлар билан предметларни турларини билишга, уларни айрим нарсаларга ўхшатишга ўргатади. Болаларга саволлар билан мурожаат қилади, сен нимани чиздинг деб болани чизган ишини қайси предметга ўхшашлигини аниқлайдиган кўплаб саволлар беради. Бола ҳаракати ихтиёрсиз бўлади. Ҳамма болалар бир вақтда ўз ҳаракати натижасида ҳосил бўлган ишида предмет ўртасидаги ўхшашликни аниқлай олмайди, бу хусусиятни ўсиши ўз-ўзидан нутқини ривожланишига сабаб бўлади. Улар тарбиячи кўрсатишимиз ишларида оддий предмет ва ходисаларни тасвир этади. Mасалан: Ёмғир ёғаяпти, қор ёғаяпти, барглар учаяпти, дарёда сув оқмоқ да ва бошқалар. 3 йилда аста-секин болаларда рангларга қизиқиш ортади. Улар турли ранглардан фойдаланиб уни предметга ўхшатадилар. Mасалан: унча катта бўлмаган қоғоз бетига қизил бўёқда бўлиб, “мен гул солдим” дейди. Бу гурухда тарбиячи болаларга предметнинг қайсидир бир қисмини чизиб, тугатишларни таклиф қилади. Mасалан: шарга ип, байроқчага таёқчани ва қизил, яшил, кўк, сариқ рангларни билишга ва фойдаланишга ўргатилади. “Қуёш”, “кўм-кўк ўтлар”, “гуллар”. Болалар дастлаб қалам билан чизишади, 3-4 машғулотдан кейин бўёқдан фойдаланиб бўяйди, ундан фойдаланишни ўргатилади. Болаларга қуйидаги мавзуларда бўёқлар билан расм чиздириш мумкин. Mасалан: Барглар дарахтлардан тўкилаяпти, “уйда чироқлар ёқилди”. Йилнинг 2-ярмига тарбиячи болаларни предметни оддий тасвирийга ўргатади. Тарбиячи шар чизади, болаларни, тарбиячи копток чизади-болалар йўл. Йилнинг 2-ярмига болалар билан машғулот уюштириб, уни (мўйқалам қўйиб олиш) қўғирчоқни кўйлагини ёки дастрўмолча ва қўлқопни доғлар билан безашга ўргатилади. Бу ёшдаги болаларни тасвирийга ўргатишда тарбиячи турли хил усуллардан фойдаланади. Сифатли ўргатиш учун усуллардан бири пассив ҳаракатлар усули, яъни бола ўзи мустақил ҳаракат қилади. Тарбиячи бола қўлига қалам бериб чизиш ҳаракатларини бажаради ёки ўйин ўтказади. Болалар қўл ҳаракатининг координациясини ривожлантириб бориб, тарбиячи қоғоз бетида бир хилдаги ритмик ҳаракатларни бажаради, ўнгга-чапга кейин аста-секин мураккаб ҳаракатларни бажаришга ўргатади. Mасалан: ип ўрами ёки тутин чиқаяпти ва бошқалар. Тарбиячининг бадиий сўздан фойдаланиши, болаларга тасвирланаётган нарсани образли тасаввур этишга ёрдам беради. Mасалан: қуёш тўғрисида шундай шеър ва ашулалардан фойдаланиш усули муҳим усуллардан хисобланади. 1 кичик гурухда тарбиячи болалар билан ҳамжиҳатлик кенг қўлланилади. Тарбиячи катта қоғоз бетида арчани чизади, болалар эса чироқлар ёқади. (мўйқаламни тикка қоғозга қўйиш усули билан). Бундай машғулотларни тарбиячи 5-6 та болалар гурухси билан уюштириш мумкин. 2,5 ёшдаги болалар билан тип машғулотлар уюштириш мумкин. Mасалан:болаларга расмлар бериб, унда нималар тасвирланганлигини каби ўйинлар ўтказиш мумкин. Mасалан: қуёш, байроқча, гуллар тасвирланган бўлиши мумкин. Болалар уларни айтиб беради, қийналган болага тарбиячи ёрдам беради. Тарбиячи болалар ишини тахлил қилиб уларнинг ишларининг хилма-хиллиги ва предмет билан тасвир ўртасидаги ўхшашликни кўрсатиб беради. Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|