Мавзу: Бошланғич синфларда морфологик тушунчаларни шакллантириш

2. O‘quvchilarning so‘z turkumlari tushunchalari darajasi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini so‘z turkumlari yuzasidan bilim darajalarini tekshirish uchun men 5-o‘rta maktabda olib borgan amaliyot ishlari davrida bilib oldim. Bunda menga maktab o‘qituvchilari yaqindan yordam berdilar.
3-sinfda ttest sinovlari o‘tkazdim.
1. Javoblarning qaysi birida harakatni bildirgan so‘z to‘g‘ri ko‘rsatilgan.
A) Adiba gullarga suv quydi.
B) Kamol qizib kitob sotib oldi.
V) Akmal ikkita kitob sotib oldi.
2. Javobda narsa va shaxsning belgisini bildirgan so‘z va gapni aniqlang.
A) Akmal kitob sotib oldi.
B) Akmal qizil kitob sotib oldi.
V) Akmal ikkita kitob sotib oldi.
3. Quyidagi gapda narsa va shaxsning tarkibini bildirgan so‘zni qo‘yib to‘ldiring.
Men... sinfda o‘qiyman.
A) chiroyli
B) ikkinchi.
V) katta
4. Kim? So‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlar qatorini
toping?
A) olma, parcha, non, lenta.
B) maktab, ona, uy, archa, mushuk.
V) duradgor, ota, xola, karnima, shifokor.
5. Nima? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlarni
aniqlang.
A)sigir, qo‘y, mushuk.
B)cho‘pon, bo‘yoqchi, olmazor.
V)bog‘bon, shaftoli, tabiat.
6. Birlikda qo‘llanilgan otlarni aniqlang.
A) o‘quvchi, bulbul, kitob.
B)o‘quvchilar, bulbullar, kitoblar.
V)o‘qituvchi, bolalar, mevazor.
7. Ko‘plikda qo‘llanilgan otlarni aniqlang?
A)daraxt, qalam, qaldirg‘och.
B) muzqaymoq, zanjir, qushlar.
V)kitoblar, lolalar, dalalar.
8. Qanday so‘rog‘iga javob bo‘glan so‘zlar
qatorini aniqlang.
A)u yumshoq yung, kattiq tosh baland uy,
B) issiq shamol, gullar mevalar,
V) dala, chiroyli ko‘ylak, tinch osmon.
9. Sifat yasovchi qo‘shimchalarni aniqlang.
A) – li, -siz, -doch.
B) –la, -chi, -zog.
V) – iz, -kiz, - g‘iz.

O‘quvchi soni	5(10b)	4 (8b)	3(6b)	2 (4b)	1(2b)
28	10	6	6	5	1

Ko‘rinib turibdiki, faqat 35,7 foiz o‘quvchigina grammatik tushuncha materialni to‘la tushungan 23% o‘quvchida mukaml ma'lumot shakllanmagan. Ya'ni shuncha foiz o‘quvchi yuzaki ma'lumotga ega xolos. Ular mantiqiy fikrlash darajasiga ko‘tarilmagan.

19% o‘quvchi darsda yetarli tushunchani ololmagan. Ular bilan yana mavzuni boshidan boshlab ishlash kerak. Bir o‘quvchi bilan yakka tartibda, maxsus reja bilan ishlash talab etiladi.
4-sinflarda so‘z turkumlar yuzasidan test sinflari o‘tkazildi.
1.A. qaratkich kelishigidagi ot berilgan qatorni toping?
A) Qodirningning ukasi,
B) Kitobni o‘qidim,
V) Qorong‘i tushdi
2. Qo‘shma sifatlar berilgan qatorni aniqlang.
A) qora, sariq, balnd, yaxshi.
B) yam-yashil, qop-qora, ko‘m-ko‘k.
V) rost, oppoq, mazali, ochiq.
3.Sonlar berilgan qatorni aniqlang.
A) beshinchi, qizil, o‘pka.
B) mashq, yetti, bo‘lak.
V) to‘rtta, ikkinchi, bir.
4. Qanday? Yoki nechta? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlarni aniqlang.
A) yetti bola, uchinchi sinf, bir juft.
B) qizil gul, 150 mingta, mazali taom
V) ikkinchi dars, chiroyli ko‘ylak,uzun daraxt.
5. Narsaning tartibini bildirgan so‘zlarni aniqlang.
A)7-sinf, 1991-yil, 1-sentyabr.
B) bir juft, 4-bet, 6-do‘kon.
V) 2002 yil, 1 ta kitob, 1-o‘quvchi.
6. Olmoshlar berilgan qatorini aniqlang.
A) men, biz, dehqon.
B) siz, ular, sen.
V) ular, kitob, qizil.
7. Men olmoshi qaysi qatorda to‘g‘ri tuslangan.
A) men, menga, men uchun, men bilan, mendan.
B) men, mening, meni, menga, menda, mendan.
V) mendan, men bilan, menga, mening.
8. Fe'llar qaysi so‘roqlarga javob bo‘ladi?
A) nima qildi? Nima qilyapti, nima qilmoqchi?
B) kim? nima? nima qiladi? qanday?
V) qachon? nechta? nima qildi? nima qiladi?
9. Fe'llar berilgan qatorni aniqlang?
A) shamol esadi, o‘qib berayapti.
B) bu kitob, men yozdim
V) u yurayapti, chiroyli gul.
10. Fe'l zamonlari tartib bilan berilgan qatorni aniqlang?
A) o‘tgan zamon, hozirgi zamon, kelasi zamon.
B) kelasi zamon, hozirgi zamon, o‘tgan zamon.
V) hozirgi zamon, kelasi zamon, o‘tgan zamon.
Test natijasi quyidagicha bo‘ldi:
(jami 29 ta o‘quvchi)
9-10 ball olganlar 11 ta-13,79 %
7-8 ball olganlar 7 ta 24,23%
5-6 ball olganlar 11 ta 37,63 %
3-11 ball – 1 11 ta 17,34%
1-2 II-1 2 ta 6,99 %