Mavzu: Bozor mexnizmining amal qilishi Mundarija: kirish I. Bob bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi. Bozor va uning amal qilishi

Bozor iqtisodiyoti — bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va ‘ul 
muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan 
iqtisodiy tizimdir. Bunday iqtisodiyot erkin tovar—’ul munosabatlariga 
asoslanadi, uning negizida tovar va ‘ulning turli shakllardagi harakati yotadi, 
iqtisodiy mono’olizmni inkor etadi. Hozirgi zamon iqtisodiy nazariyalarida 
bozor iqtisodiyoti deganda bozor xo’jaligi sub’ektlari iqtisodiy hatti-
harakatlarining erkin, mustaqil ravishda yuz berishi va ularning tovar-’ul 
mexanizmi orqali bir-biriga bog’lanib muvofiqlashuvi deb baho beradilar. 
Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning hamma 

---

5 
bosqichlarini ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol 
jarayonlarini hamda iqtisodiy munosabatlarning barcha sub’ektlarini qamrab 
oladi.
Shuni ham e’tiborda tutish kerakki, hozirgi sharoitda o’rtacha rivojlangan 
iqtisodiyotda 24 mln.dan ortiq turdagi tovarlar mavjud bo’lib, ularning 1/10 
qismi har yili yangilanib turadi. Bunday sharoitda ularning turlari, miqdori 
bo’yicha talab va taklifni tartibga solishni ozorsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. 
Bu esa bozorning vazifasini hech qanday markazlashtirilgan rejalashtirish 
idoralari muvaffaqiyatli bajara olmasligining yaqqol dalilidir. Bozor 
iqtisodiyoti esa eng samarali va muammolarni tezlik bilan hal eta oluvchi 
ijtimoiy-iqtisodiy tizim hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti sub’ektlari tarkibiga tadbirkorlar ham, o’z mehnatini 
sotuvchi ishchilar ham, ‘irovard iste’molchilar, ssuda ka’itali egalari va 
qimmatli qog’ozlar egalari ham kiradi. Odatda, bozor xo’jaligining barcha 
asosiy sub’ektlari uchta guruhga bo’linadi: uy xo’jaliklari, korxonalar 
(tadbirkorlik sektori) va davlat.
Uy xo’jaliklari — iqtisodiyotning iste’mol sohasida faoliyat qiluvchi asosiy 
tarkibiy birlik. Uy xo’jaliklari doirasida moddiy ishlab chiqarish va xizmat 
ko’rsatish sohalarida yaratilgan tovar va xizmatlar iste’mol qilinadi. Bozor 
iqtisodiyotida uy xo’jaliklari mulk egasi hamda ishlab chiqarish omillarini 
etkazib beruvchilar hisoblanadi. Iqtisodiy resurslarni sotishdan olingan ‘ul 
daromadlari shaxsiy ehtiyojni qondirish uchun sarflanadi.