Мавзу: Бухгалтерия баланси. Фитқ кафедра катта ўқитувчиси


Download 0.64 Mb.
bet3/3
Sana31.10.2020
Hajmi0.64 Mb.
#139506
1   2   3
Bog'liq
10-maruza taqdimoti

Бухгалтерия хисоби

1. Аналитик счетлардаги қолдиқ аниқланади

41-2 “Дорихонадаги товар”

Ск=Сн+ДО-КО=16000,0+25000,0-40 000=1000,0 млн.сўм



    1. “2-филиалдан товар”

Ск=5000,0+3000,0-6000,0=2000,0 млн.сўм Z

=1000,0+1000,0+2000,0=4000,0 млн.сўм




Актив счет

Дебет

Кредит

СН=24000,0

ДО=30000,0



КО=50000,0

Ск=24000+30000-50000=4000,0

      • Икки ёқлама ёзиш – бу хўжалик операцияларини ҳисобварақларда акс эттириш усулидир. Бунда юқорида таъриф қилинганидек, ҳар бир хўжалик операцияси бир вақтда ва бир хил суммада, бир ҳисобварақнинг дебет томонида, иккинчи ҳисобварақнинг кредит томонида акс эттирилади.

Икки ёқлама ёзув орқали ҳисобварақлар ўртасидаги ўзаро боғланишни белгилаш ҳисобварақлар корреспонденцияси дейилади. Қайд этиш жараёни эса бухгалтерия проводкаси дейилади.




      • Оддий бухгалтерия проводкаси дейилганида бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда иккинчи ҳисобварақнинг кредитланиши тушунилади.




      • Мураккаб бухгалтерия проводкаси дейилганида, бир неча ҳисобварақ дебетланиб, битта ҳисобварақнинг

кредитланиши ёки бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда бир неча ҳисобварақларнинг кредитланиши тушунилади.

Оддий бухгалтерия проводкаси




50-Касса”




51-Хисоб рақами”

Дебет

Кредит

Дебет

Кредит




КО-200000

ДО-200000



Д 51-К50 200000


Мураккаб бухгалтерия проводкаси


Мисол: Дорихонага таъминотчидан 1000,0 минг сўмлик товар келтирилди. Келтирилган товарга 120,0 минг сўмлик устама белгиланди. Келтирилган товар дорихонада чакана нархларда хисобга олинди.


41-Товар”




60-Таъминотчилар билан хисоблаш”

42-Савдо устамаси”

Дебет

Кредит

Дебет

Кредит

Дебет

Кредит

1120,0







1000,0




120,0

Ёки

Д41 товар 1000,0

К60 таъминотчи 1000,0 К42 савдо устамаси 120,0

Синтетик хисобварақлар бўйича оборот қайдномалари



Ҳисобварақларни нг

номи


Бош қолдиқ

Оборот

Охирги қолдиқ

Д-т

К-т

Д-т

К-т

Д-т

К-т

Асосий восита (фонд)лар

11120000

-


-

-

11120000




Асосий восита (фонд)ларнинг эскириши

-

240000

-

-

-

240000

Материаллар

50000

-

32000


45000

37000

-

Ёқилғи

1100

-

400

500

1000

-



Бухгалтерия балансининг ҳар хил турлари мавжуд бўлиб, улар қуйидаги белгилари


бўйича таснифланади: тўзилиш вақтига кўра; ахборот хажмига кўра; мулкчилик шаклига кўра; акс эттириш объектига кўра; тозалаш усулига кўра.
Тузилиш вақтига кўра бухгалтерия баланслари кириш, жорий, тугатиш, бўлиш ва бирлаштириш балансларига бўлинади.

Кириш баланси корхонанинг ташкил топиш пайтида тузилади. У корхона ўз фаолиятини бошлаётган бойликлар суммасини белгилайди.

Жорий баланслар корхона қонунчилик билан белгиланган муддатда мавжуд бўлган вақт мобайнида вақти-вақти билан тузилиб турилади.

Тугатиш баланси корхона фаолиятини тугатиш санасида мол-мулк ва унинг манбалари ҳолатини тавсифлаш учун тузилади. Тугатиш баланси асосида тугатиш комиссияси корхонанинг тугатилиш пайтидаги кредиторлик ва дебиторлик қарзлари суммасини белгилайди, сўнгра кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилади, кейин корхонани ташкил этиш чоғида муассислар томонидан устав капиталига киритилган бадалларни қайтаради.

Бўлиш баланслари йирик корхонанинг бир неча бир неча таркибий бўлинмасини бошқа корхонага бериш вақтига тузилади.

Бирлаштириш баланси бир неча корхоналар

битта балансга бирлашганида тузилади.



Ахборот ҳажми бўйича баланслар бир марталик ва йиғма балансларга бўлинади.

Бир марталик баланс фақат битта корхона бўйича

жорий ҳисоб асосида тузилади.



Йиғма баланс бир марталик баланслар асосида тузилади ва бирлашмалар (вазирликлар, фирмалар, акциядорлик жамиятлари ва шу кабилар)нинг хўжалик маблағларини акс эттиради.

Мулкчилик шаклига кўра давлат, кооператив, ўз, аралаш ва қўшма корхоналар, шунингдек, жамоат ташкилотлари баланслари фарқ қилади.

Акс эттириш объектига кўра баланслар

мустақил ва алоҳида балансга ажратилади.

Мустақил балансни юридик шахс бўлган корхоналар тузади.

Алоҳида балансни корхонанинг таркибий бўлинмалари (филиаллар, цехлар, корхонанинг автотранспорт ва турар-жой хамда коммунал хўжаликлари) тузади.

Тозалаш усулига кўра баланслар брутто - баланс

ва нетто - балансларга бўлинади.




Брутто - баланс тартибга солувчи моддаларни ўз ичига олувчи балансдир. Воситаларнинг хақиқий қийматини (таннархи ёки қолдиқ қийматини) аниқлашда суммалар бошқа моддалар суммаларидан чегириладиган моддалар тартибга солувчи моддалар дейилади. Масалан, "Асосий воситалар" суммасидан "Асосий воситаларнинг эскириши" тартибга солувчи модда суммаси чегирилади.

Нетто - баланс — қийматидан тартибга солувчи моддалар суммаси чегирилган баланс бўлиб, бунга тозалаш дейилади. Ўзбекистондаги барча корхоналар нетто - баланс тузади, яъни баланс якунига асосий воситалар, арзон баҳоли ва тез эскирувчи буюмларнинг қолдиқ қийматда, қайта сотиладиган товарлар эса таннархи бўйича киритилади.
Балансга қўйиладиган асосий талаблар қуйидагилардир:

  1. тўғрилиги;

  2. реаллиги;

  3. яхлитлиги;

  4. изчиллиги;

  5. тушунарлилиги.

Бухгалтерия счет хисобварақлари режаси бу хўжалик жараёнларини гурухланган натижаларини қайд қилувчи

синтетик счетлар ва субсчетлар рўйхатидир (5та қисм, 9та бўлим)



ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ

Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

I.Қисм

УЗОҚ МУДДАТЛИ АКТИВЛАР

1-Бўлим

Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа узоқ муддати активлар

0100

Асосий воситаларнинг хисобварақлари

А

0200

Асосий воситаларнинг эскириш хисобварақлари;

КА

0300

Молияланадиган лизинг шартномаси бўйича олинган асосий воситаларнинг хисобварақлари

А

0400

Номоддий активларнинг хисобварақлари

А

0500

Номоддий активларнинг эскириш хисобварақлари

КА

0600

Узоқ муддатли инвенстицияларнинг хисобварақлари

А

0700

Ўрнатиш жихозлври хисобварақлари

А

0800

Капитал қўйилмаларнинг хисобварақлари

А

0900

Дебитор қарзлар ва муддати кечиктирилган харажатларнинг хисобварақлари – узоқ муддати қисми

А

39


ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

II.Қисм

ЖОРИЙ АКТИВЛАР

2-Бўлим

Товар – моддий захиралари

1000

Материалларнинг хисобварақлари

А

1100

Етказиб бериш ва боқувдаги хайвонлар хисобварақлари

А

1500

Материалларни тайёрлаш ва сотиб олишнинг хисобварақлари

А

1600

Материаллар қийматидаги оғишларни хисобварақлари

А

2000

Асосий ишлаб чиқаришнинг хисобварақлари

А

2100

Ўзи ишлаб чиқарган ярим тайёр маҳсулотларнинг хисобварақлари

А

2300

Ёрдамчи ва бошқа чиқаришлар хисобварақлари

А

2500

Умумишлаб чиқариш харажатларининг хисобварақлари

А

2600

Ишлаб чиқаришдаги яроқсизлик хисобварақлари

А

2700

Хизмат кўрсатувчи хўжаликлар хисобварақлари

А

2800

Тайёр махсулотларнинг хисобварақлари

А

40


2900

Товарларнинг хисобварақлари

А


ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ

-ларнинг тоифаси



II.Қисм

ЖОРИЙ АКТИВЛАР

3-Бўлим

Келгуси давр харажатлари ва муддати кечиктирилган харажатлар – жорий қисми

3100

Келгуси давр харажатлари хисобварақлари

А

3200

Муддати кечиктирилган харажатлар – жорий қисми

А

41

ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

II.Қисм

ЖОРИЙ АКТИВЛАР

5-Бўлим

Пул маблағлари, қисқа муддатли инвестициялар ва бошқа жорий активлар

5000

Кассадаги пул маблағларининг хисобварақлари

А

5100

Хисоб-китоб счетидаги пул маблағларининг

хисобварақлари



А

5200

Чет эл валютасидаги пул маблағларининг хисобварақлари

А

5500

Банкдаги махсус счетларнинг хисобварақлари

А

5600

Йўлдаги пул эквивалентлари ва пул маблағларининг

хисобварақлари



А

5700

Ўтказилган йўлдаги пул маблағларининг хисобварақлари

А

5800

Қисқа муддатли инвестицияларнинг хисобварақлари

А

5900

Камомадлар ва қимматликларни шикастлашдан талофатлар ҳамда бошқа жорий активлар хисобварақлари

А 42

ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

III.Қисм МАЖБУРИЯТЛАР

6-Бўлим

Жорий мажбуриятлар

6000

Мол етказиб берувчи пудратчиларга тўланадиган счетлар – жорий қисми

П

6100

Алоҳида балансга ажратилган бўлинмаларга, шўъба ва тобе хўжалик жамиятларига тўланадиган счетлар – жорий қисми

П

6200

Муддати кечиктирилган мажбуриятларнинг хисобварақлари – жорий қисми

П

6300

Олинган бўнакларнинг хисобварақлари – жорий қисми

П

6400

Бюджетга тўловлар бўйича қарзларнинг (турлари бўйича) хисобварақлари

П

6500

Давлат мақсадли фондлари ва суғурта бўйича қарзларнинг

хисобварақлари



П

6600

Муассасаларнинг қарзлари хисобварақлари

П

6700

Ходимлар билан иш хақи бўйича хисоблашишлар хисобварақлари

П

6800

Қисқа муддатли кредитлар ва қарзларнинг хисобварақлари

П

6900

Турли кредиторларга бўлган мажбуриятларнинг хисобварақлари

П 43

ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

III.Қисм

МАЖБУРИЯТЛАР

7-Бўлим

Узоқ муддатли мажбуриятлар

7000

Мол етказиб берувчи пудратчиларга тўланадиган счетлар – узоқ муддатли қисми

П

7100

Бўлинмаларга бўлган узоқ муддатли қарзларнинг

хисобварақлари



П

7200

Муддати кечиктирилган узов муддатли мажбуриятларнинг хисобварақлари

П

7300

Харидор ва буюртмачилардан олинган бўнакларнинг хисобварақлари – узоқ муддатли қисми

П

7800

Узоқ муддатли кредит ва қарзларнинг хисобварақлари

П

7500

Турли кредиторларга бўлган мажбуриятларнинг хисобварақлари

П

44


ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

IV.Қисм

ХУСУСИЙ КАПИТАЛИ

8-Бўлим

Капитал, тақсимланадиган фойда ва резервлар

8300

Устав капитали (фонди)нинг хисобварақлари

П

8400

Қўшилган капиталнинг хисобварақлари

П

8500

Резерв капиталининг хисобварақлари

П

8600

Сотиб олинган хусусий акциялар хисобварақлари

КП

8700

Тақсимланмаган фойда (қопланмаган зарар)нинг хисобварақлари

П

8800

Грантлар, субсидиялар ва беғараз ёрдамнинг хисобварақлари

П

8900

Келгуси давр харажатлари ва тўловлари резервларининг хисобварақлари

45


ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК

ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ


Хисобва- рақлар рақами

Хисобварақнинг номи

Хисобварақ- ларнинг тоифаси

V.Қисм

Молиявий натижаларни шакллантирилиши ва фойдаланилиши

9-Бўлим

Даромадлар ва харажатлар

9000

Асосий фаолиятдан олинадиган даромадларнинг хисобварақлари

Т

9100

Сотилган маҳсулот (ишлар, хизматлар) таннархининг хисобварақлари

Т

9200

Асосий воситалар ва бошқа активларни сотиш ва бошқача чиқиб кетишининг хисобварақлари

Т

9300

Асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадларнинг хисобварақлари

Т

9400

Давр харажатларининг хисобварақлари

Т

9500

Молиявий фаолиятдан келадиган даромадларнинг хисобварақлари

Т

9600

Молиявий фаолият бўйича харажатларнинг хисобварақлари

Т

9700

Фавқулодда фойдалар (зарарлар)нинг хисобварақлари

Т

9800

Солиқлар ва йиғимларни тўлашда фойданинг ишлатилишини хисобга олувчи хисобварақлар

Т

9900

Якуний молиявий натижани хисобга олувчи хисобварақлар

46

Т

Download 0.64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling