|
1. Аналитик счетлардаги қолдиқ аниқланади
41-2 “Дорихонадаги товар”
Ск=Сн+ДО-КО=16000,0+25000,0-40 000=1000,0 млн.сўм
“2-филиалдан товар”
Ск=5000,0+3000,0-6000,0=2000,0 млн.сўм Z
=1000,0+1000,0+2000,0=4000,0 млн.сўм
-
Актив счет
|
Дебет
|
Кредит
|
СН=24000,0
ДО=30000,0
|
КО=50000,0
|
Ск=24000+30000-50000=4000,0
|
Икки ёқлама ёзиш – бу хўжалик операцияларини ҳисобварақларда акс эттириш усулидир. Бунда юқорида таъриф қилинганидек, ҳар бир хўжалик операцияси бир вақтда ва бир хил суммада, бир ҳисобварақнинг дебет томонида, иккинчи ҳисобварақнинг кредит томонида акс эттирилади.
Икки ёқлама ёзув орқали ҳисобварақлар ўртасидаги ўзаро боғланишни белгилаш ҳисобварақлар корреспонденцияси дейилади. Қайд этиш жараёни эса бухгалтерия проводкаси дейилади.
Оддий бухгалтерия проводкаси дейилганида бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда иккинчи ҳисобварақнинг кредитланиши тушунилади.
Мураккаб бухгалтерия проводкаси дейилганида, бир неча ҳисобварақ дебетланиб, битта ҳисобварақнинг
кредитланиши ёки бир ҳисобварақнинг дебетланиши ҳамда бир неча ҳисобварақларнинг кредитланиши тушунилади.
Оддий бухгалтерия проводкаси
-
“50-Касса”
|
|
“51-Хисоб рақами”
|
Дебет
|
Кредит
|
Дебет
|
Кредит
|
|
КО-200000
|
ДО-200000
|
|
Д 51-К50 200000
Мураккаб бухгалтерия проводкаси
Мисол: Дорихонага таъминотчидан 1000,0 минг сўмлик товар келтирилди. Келтирилган товарга 120,0 минг сўмлик устама белгиланди. Келтирилган товар дорихонада чакана нархларда хисобга олинди.
-
“41-Товар”
|
|
“60-Таъминотчилар билан хисоблаш”
|
“42-Савдо устамаси”
|
Дебет
|
Кредит
|
Дебет
|
Кредит
|
Дебет
|
Кредит
|
1120,0
|
|
|
1000,0
|
|
120,0
|
Ёки
Д41 товар 1000,0
К60 таъминотчи 1000,0 К42 савдо устамаси 120,0
| Синтетик хисобварақлар бўйича оборот қайдномалари
-
Ҳисобварақларни нг
номи
|
Бош қолдиқ
|
Оборот
|
Охирги қолдиқ
|
Д-т
|
К-т
|
Д-т
|
К-т
|
Д-т
|
К-т
|
Асосий восита (фонд)лар
|
11120000
|
-
|
-
|
-
|
11120000
|
|
Асосий восита (фонд)ларнинг эскириши
|
-
|
240000
|
-
|
-
|
-
|
240000
|
Материаллар
|
50000
|
-
|
32000
|
45000
|
37000
|
-
|
Ёқилғи
|
1100
|
-
|
400
|
500
|
1000
|
-
|
Бухгалтерия балансининг ҳар хил турлари мавжуд бўлиб, улар қуйидаги белгилари
бўйича таснифланади: тўзилиш вақтига кўра; ахборот хажмига кўра; мулкчилик шаклига кўра; акс эттириш объектига кўра; тозалаш усулига кўра.
Тузилиш вақтига кўра бухгалтерия баланслари кириш, жорий, тугатиш, бўлиш ва бирлаштириш балансларига бўлинади.
Кириш баланси корхонанинг ташкил топиш пайтида тузилади. У корхона ўз фаолиятини бошлаётган бойликлар суммасини белгилайди.
Жорий баланслар корхона қонунчилик билан белгиланган муддатда мавжуд бўлган вақт мобайнида вақти-вақти билан тузилиб турилади.
Тугатиш баланси корхона фаолиятини тугатиш санасида мол-мулк ва унинг манбалари ҳолатини тавсифлаш учун тузилади. Тугатиш баланси асосида тугатиш комиссияси корхонанинг тугатилиш пайтидаги кредиторлик ва дебиторлик қарзлари суммасини белгилайди, сўнгра кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилади, кейин корхонани ташкил этиш чоғида муассислар томонидан устав капиталига киритилган бадалларни қайтаради.
Бўлиш баланслари йирик корхонанинг бир неча бир неча таркибий бўлинмасини бошқа корхонага бериш вақтига тузилади.
Бирлаштириш баланси бир неча корхоналар
битта балансга бирлашганида тузилади.
Ахборот ҳажми бўйича баланслар бир марталик ва йиғма балансларга бўлинади.
Бир марталик баланс фақат битта корхона бўйича
жорий ҳисоб асосида тузилади.
Йиғма баланс бир марталик баланслар асосида тузилади ва бирлашмалар (вазирликлар, фирмалар, акциядорлик жамиятлари ва шу кабилар)нинг хўжалик маблағларини акс эттиради.
Мулкчилик шаклига кўра давлат, кооператив, ўз, аралаш ва қўшма корхоналар, шунингдек, жамоат ташкилотлари баланслари фарқ қилади.
Акс эттириш объектига кўра баланслар
мустақил ва алоҳида балансга ажратилади.
Мустақил балансни юридик шахс бўлган корхоналар тузади.
Алоҳида балансни корхонанинг таркибий бўлинмалари (филиаллар, цехлар, корхонанинг автотранспорт ва турар-жой хамда коммунал хўжаликлари) тузади.
Тозалаш усулига кўра баланслар брутто - баланс
ва нетто - балансларга бўлинади.
Брутто - баланс — тартибга солувчи моддаларни ўз ичига олувчи балансдир. Воситаларнинг хақиқий қийматини (таннархи ёки қолдиқ қийматини) аниқлашда суммалар бошқа моддалар суммаларидан чегириладиган моддалар тартибга солувчи моддалар дейилади. Масалан, "Асосий воситалар" суммасидан "Асосий воситаларнинг эскириши" тартибга солувчи модда суммаси чегирилади.
Нетто - баланс — қийматидан тартибга солувчи моддалар суммаси чегирилган баланс бўлиб, бунга тозалаш дейилади. Ўзбекистондаги барча корхоналар нетто - баланс тузади, яъни баланс якунига асосий воситалар, арзон баҳоли ва тез эскирувчи буюмларнинг қолдиқ қийматда, қайта сотиладиган товарлар эса таннархи бўйича киритилади.
Балансга қўйиладиган асосий талаблар қуйидагилардир:
тўғрилиги;
реаллиги;
яхлитлиги;
изчиллиги;
тушунарлилиги.
Бухгалтерия счет хисобварақлари режаси – бу хўжалик жараёнларини гурухланган натижаларини қайд қилувчи
синтетик счетлар ва субсчетлар рўйхатидир (5та қисм, 9та бўлим)
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
-
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
I.Қисм
УЗОҚ МУДДАТЛИ АКТИВЛАР
|
1-Бўлим
Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа узоқ муддати активлар
|
0100
|
Асосий воситаларнинг хисобварақлари
|
А
|
0200
|
Асосий воситаларнинг эскириш хисобварақлари;
|
КА
|
0300
|
Молияланадиган лизинг шартномаси бўйича олинган асосий воситаларнинг хисобварақлари
|
А
|
0400
|
Номоддий активларнинг хисобварақлари
|
А
|
0500
|
Номоддий активларнинг эскириш хисобварақлари
|
КА
|
0600
|
Узоқ муддатли инвенстицияларнинг хисобварақлари
|
А
|
0700
|
Ўрнатиш жихозлври хисобварақлари
|
А
|
0800
|
Капитал қўйилмаларнинг хисобварақлари
|
А
|
0900
|
Дебитор қарзлар ва муддати кечиктирилган харажатларнинг хисобварақлари – узоқ муддати қисми
|
А
39
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
II.Қисм
ЖОРИЙ АКТИВЛАР
|
2-Бўлим
Товар – моддий захиралари
|
1000
|
Материалларнинг хисобварақлари
|
А
|
1100
|
Етказиб бериш ва боқувдаги хайвонлар хисобварақлари
|
А
|
1500
|
Материалларни тайёрлаш ва сотиб олишнинг хисобварақлари
|
А
|
1600
|
Материаллар қийматидаги оғишларни хисобварақлари
|
А
|
2000
|
Асосий ишлаб чиқаришнинг хисобварақлари
|
А
|
2100
|
Ўзи ишлаб чиқарган ярим тайёр маҳсулотларнинг хисобварақлари
|
А
|
2300
|
Ёрдамчи ва бошқа чиқаришлар хисобварақлари
|
А
|
2500
|
Умумишлаб чиқариш харажатларининг хисобварақлари
|
А
|
2600
|
Ишлаб чиқаришдаги яроқсизлик хисобварақлари
|
А
|
2700
|
Хизмат кўрсатувчи хўжаликлар хисобварақлари
|
А
|
2800
|
Тайёр махсулотларнинг хисобварақлари
|
А
40
|
2900
|
Товарларнинг хисобварақлари
|
А
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
-
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ
-ларнинг тоифаси
|
II.Қисм
ЖОРИЙ АКТИВЛАР
|
3-Бўлим
Келгуси давр харажатлари ва муддати кечиктирилган харажатлар – жорий қисми
|
3100
|
Келгуси давр харажатлари хисобварақлари
|
А
|
3200
|
Муддати кечиктирилган харажатлар – жорий қисми
|
А
|
41
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
-
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
II.Қисм
ЖОРИЙ АКТИВЛАР
|
5-Бўлим
Пул маблағлари, қисқа муддатли инвестициялар ва бошқа жорий активлар
|
5000
|
Кассадаги пул маблағларининг хисобварақлари
|
А
|
5100
|
Хисоб-китоб счетидаги пул маблағларининг
хисобварақлари
|
А
|
5200
|
Чет эл валютасидаги пул маблағларининг хисобварақлари
|
А
|
5500
|
Банкдаги махсус счетларнинг хисобварақлари
|
А
|
5600
|
Йўлдаги пул эквивалентлари ва пул маблағларининг
хисобварақлари
|
А
|
5700
|
Ўтказилган йўлдаги пул маблағларининг хисобварақлари
|
А
|
5800
|
Қисқа муддатли инвестицияларнинг хисобварақлари
|
А
|
5900
|
Камомадлар ва қимматликларни шикастлашдан талофатлар ҳамда бошқа жорий активлар хисобварақлари
|
А 42
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
III.Қисм МАЖБУРИЯТЛАР
|
6-Бўлим
Жорий мажбуриятлар
|
6000
|
Мол етказиб берувчи пудратчиларга тўланадиган счетлар – жорий қисми
|
П
|
6100
|
Алоҳида балансга ажратилган бўлинмаларга, шўъба ва тобе хўжалик жамиятларига тўланадиган счетлар – жорий қисми
|
П
|
6200
|
Муддати кечиктирилган мажбуриятларнинг хисобварақлари – жорий қисми
|
П
|
6300
|
Олинган бўнакларнинг хисобварақлари – жорий қисми
|
П
|
6400
|
Бюджетга тўловлар бўйича қарзларнинг (турлари бўйича) хисобварақлари
|
П
|
6500
|
Давлат мақсадли фондлари ва суғурта бўйича қарзларнинг
хисобварақлари
|
П
|
6600
|
Муассасаларнинг қарзлари хисобварақлари
|
П
|
6700
|
Ходимлар билан иш хақи бўйича хисоблашишлар хисобварақлари
|
П
|
6800
|
Қисқа муддатли кредитлар ва қарзларнинг хисобварақлари
|
П
|
6900
|
Турли кредиторларга бўлган мажбуриятларнинг хисобварақлари
|
П 43
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
-
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
III.Қисм
МАЖБУРИЯТЛАР
|
7-Бўлим
Узоқ муддатли мажбуриятлар
|
7000
|
Мол етказиб берувчи пудратчиларга тўланадиган счетлар – узоқ муддатли қисми
|
П
|
7100
|
Бўлинмаларга бўлган узоқ муддатли қарзларнинг
хисобварақлари
|
П
|
7200
|
Муддати кечиктирилган узов муддатли мажбуриятларнинг хисобварақлари
|
П
|
7300
|
Харидор ва буюртмачилардан олинган бўнакларнинг хисобварақлари – узоқ муддатли қисми
|
П
|
7800
|
Узоқ муддатли кредит ва қарзларнинг хисобварақлари
|
П
|
7500
|
Турли кредиторларга бўлган мажбуриятларнинг хисобварақлари
|
П
44
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
-
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
IV.Қисм
ХУСУСИЙ КАПИТАЛИ
|
8-Бўлим
Капитал, тақсимланадиган фойда ва резервлар
|
8300
|
Устав капитали (фонди)нинг хисобварақлари
|
П
|
8400
|
Қўшилган капиталнинг хисобварақлари
|
П
|
8500
|
Резерв капиталининг хисобварақлари
|
П
|
8600
|
Сотиб олинган хусусий акциялар хисобварақлари
|
КП
|
8700
|
Тақсимланмаган фойда (қопланмаган зарар)нинг хисобварақлари
|
П
|
8800
|
Грантлар, субсидиялар ва беғараз ёрдамнинг хисобварақлари
|
П
|
8900
|
Келгуси давр харажатлари ва тўловлари резервларининг хисобварақлари
|
45
|
ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАР МОЛИЯВИЙ-ХЎЖАЛИК
ФАОЛИЯТИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБВАРАҚЛАРИ РЕЖАСИ
Хисобва- рақлар рақами
|
Хисобварақнинг номи
|
Хисобварақ- ларнинг тоифаси
|
V.Қисм
Молиявий натижаларни шакллантирилиши ва фойдаланилиши
|
9-Бўлим
Даромадлар ва харажатлар
|
9000
|
Асосий фаолиятдан олинадиган даромадларнинг хисобварақлари
|
Т
|
9100
|
Сотилган маҳсулот (ишлар, хизматлар) таннархининг хисобварақлари
|
Т
|
9200
|
Асосий воситалар ва бошқа активларни сотиш ва бошқача чиқиб кетишининг хисобварақлари
|
Т
|
9300
|
Асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадларнинг хисобварақлари
|
Т
|
9400
|
Давр харажатларининг хисобварақлари
|
Т
|
9500
|
Молиявий фаолиятдан келадиган даромадларнинг хисобварақлари
|
Т
|
9600
|
Молиявий фаолият бўйича харажатларнинг хисобварақлари
|
Т
|
9700
|
Фавқулодда фойдалар (зарарлар)нинг хисобварақлари
|
Т
|
9800
|
Солиқлар ва йиғимларни тўлашда фойданинг ишлатилишини хисобга олувчи хисобварақлар
|
Т
|
9900
|
Якуний молиявий натижани хисобга олувчи хисобварақлар
|
46
Т
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
