Mavzu: Chekli avtomatlar. Mur va Mili avtomatlari

6.2. Rele-kontaktli sxemaning ishlash vaqti. Endi rele-kontaktli sxemaning ishlash vaqtini ko‘rib o‘taylik. Tok o‘tkazgichlar bo‘yicha birdaniga tarqaladi va rele ishlashi uchun (kontakt ulanishi uchun) bir takt vaqt ketadi deb hisoblaymiz. Demak, 3- va 4- shakllarda signalga nisbatan signali bir taktdan keyin berilishi kerak.

Sxema chiqishidagi signal ( yoki ) signal bilan bir vaqtda paydo bo‘ladi. Shuning uchun sxemada berilgan signallarni ishlab chiqish uchun sarf bo‘ladigan vaqtni doimo hisobga olish kerak, realizatsiya bo‘ladigan funksiyani o‘zgartirmasdan, ayrim vaqtlarda, bu vaqtni o‘zgartirish kerak. Bu jarayonni, xuddi bir taktli funksional elementlardan yasalgan ko‘p taktli sxemalarda qilganimizday, ushlab turish elementlari yordami bilan bajarish mumkin. Ushlab turish elementi vazifasini musbat kontaktli rele bajaradi (4- shakl). Ushlab turish vaqti 1 taktga teng bo‘ladi.
Ta’rif. Agar rele-kontaktli sxemaning kirishlariga momentda signallar majmuasi berilganda, uning chiqishida momentda signal paydo bo‘lsa, u holda rele-kontaktli sxema funksiyani ushlab turish vaqti bilan realizatsiya qiladi deb ataladi.
Ketma-ket berilgan signallar bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda ishlab chiqiladi.

Shunday qilib, mantiq algebrasining istalgan funksiyasini ayrim ushlab turish vaqti bilan rele-kontaktli sxema orqali realizatsiya qilish mumkin. (Ushbu xulosani isbot qilishni o‘quvchiga havola qilamiz).

Misol. Berilgan a) ; b) ; d) funksiyalarni rele-kontaktli sxema orqali realizaiya qilish masalasini qaraymiz. Bu funksiyalarni sxema orqali realizatsiya qilish uchun o‘tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash natijasida elementar kon’yunksiyalarini va ularning diz’yunksiyalarini realizatsiya qilamiz.
Manfiy kontaktli reledan foydalanib o‘zgaruvchilarning va ayrim elementar kon’yunksiyalarning inkorlarini realizatsiya qilamiz. Musbat kontaktli rele orqali signallarning bir vaqtda yetib kelishini ta’minlaymiz. Natijada, 6–8- shakllarda ko‘rsatilgan sxemalarga ega bo‘lamiz. ■