Mavzu: Doimiy hajmda gaz bosimining temperaturaga bog’liqligi (Sharl qonuni)

Issiqlik haqida ta’limot Gazlarning kinetik nazariyasi Gaz qonunlari
MAVZU: Doimiy hajmda gaz bosimining temperaturaga bog’liqligi (Sharl qonuni) (Amonton qonuni)
Ishning maqsadi:

• 
  Doimiy hajmda gaz bosimining temperaturaga bog’liqligini aniqlash
  
• 
  Past temperaturalar tomoniga ekstrapolyasiyalash yo’li bilan temperaturalar absolyut shkalasini aniqlash.
  

Nazariy ma’lumotlar:
Ideal gazning holati uchta o’lchanadigan miqdorlar: bosim, temperatura, hajm orqali to’liq ifodalanadi.Bu uch miqdor orasidagi munosabat asosiy gaz qonuni bilan aniqlanadi:
pV=𝝊RT (1)
bu yerda r – bosim; V - hajm; T – temperatura; 𝝊 – ideal gazning moldagi miqdori; R - universal gaz doimiysi (8,31 J/(K⋅mol).

Agar miqdorlardan biri- bosim, hajm yoki temperatura doimiy qolsa, qolgan ikki miqdor bir biridan mustaqil tarzda o’zgara olmaydi. Masalan, doimiy hajmda V ideal gaz holati uchun Amonton munosabatini quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin:

p ∼ T. (II)
Mazkur tajribada (II) munosabat gazli termometr yordamida tasdiqlanadi. Gazli termometr shisha kapillyardan tashkil topgan bo’lib, uning bir uchi ochiq. Havoning ma’lum miqdori kapillyar ichida simobning tomchisi bilan zich berkitiladi. Tashqi bosimda, kapillyar ichidagi havo hajmga ega. Xona temperaturasida dastaki(qo’l bilan yurgiziladigan) nasos yordamida havoni so’rib olish, havo ustunida +Δr bosim hosil bo’lishiga olib keladi, bu yerda – tashqi bosim. Simobning tomchisi ham havo ustuniga bosim beradi:
= ⋅ ⋅ , (III)
bu yerda =13,6 g/ – simobning zichligi, g=9,81 m/ – erkin tushish tezlanishi; – simob tomchisining balandligi.
Gazli termometrdagi havo ustunidagi umumiy bosim quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: p = + Δp + . (IV)
Termometr temperaturasi 90°C ga yaqin suvga joylashtiriladi va bu sistema asta- sekin sovutiladi. Gazli termometrdan dastaki vakuum nasosi orqali havoni so’rib olish orqali, sovutish vaqtida havoning hajmi doimiy saqlanadi.

Asbob va ashyolar: 1.Gazli termometr……..38200 2.dastaki vacuum nasosi…..37558 3.V shaklsimon shtativ asosi 20 sm…….30002 4.Shtativ ustuni 70sm………47sm 5.”Timsoh” tipli qistirgich…….301 11 6.Qizdiruvchi elekrt plitka…….666 768 7.Shisha o’lchov stakani 400ml ……664 103 8.Raqamli termometr…………….666 190 9.NiCr-Ni temperature datchigi…………666 193