Mavzu: Eng yangi zamon davrida Fransiya (1945-1990 yillar) mundarija: kirish qism I bob. Muvaqqat hukumat va to’rtinchi respublika davrida fransiya

Fransiya Sotsialistik partiyasi
Fransiya sotsialistik partiyasining 1904-yilda bo'lib o'tgan ikkinchi xalqaro Amsterdam Kongressining qaroriga binoan 1905-yilda bo'lib o'tgan Fransiyaning yanada radikal Sotsialistik partiyasi bilan birlashishi natijasida paydo bo'ladi. Dastlab SFIO boshqa Yevropa sotsialistik partiyalariga qaraganda markazlashtirilmagan edi, mintaqaviy bo'limlar unda katta avtonomiyaga ega edi. 1918-yilgacha Bosh kotib lavozimini Lui Dubrey egallagan, ammo u faqat ma'muriy edi, haqiqiy siyosiy rahbar fransuz sotsialistik partiyasining sobiq rahbari Jan Jores edi.² O'rtacha Respublika-sotsialistik partiyadan farqli o'laroq, SFIO radikallar bilan chap blok koalitsiya hukumatlarida ishtirok etmadi, garchi ularning siyosatini qisman qo'llab-quvvatlagan bo'lsa-da. 1914-yil iyul oyida partiya Fransiyaning urushda so'zsiz qo'llab-quvvatlashi tarafdorlari va internatsionalist-pasifistlar o'rtasida birinchi jahon urushiga bo'lgan munosabat masalasi bo'yicha bo'lindi; 1914- yil 31- iyulda Joresning o'ldirilishi uning pozitsiyalariga kuchli zarba berdi. Rossiyadagi oktyabr inqilobi va undan keyin uchinchi internatsional tashkil etilishi yanada bo'linishga sabab bo'ldi. 1920-yilgi tur Kongressida ishtirokchilarning aksariyati Kominternga a'zo bo'lish tarafdori bo'lishdi va 1920-yil 25-dekabrda o'z partiyasini tashkil etdi, u Kommunistik Internatsionalning fransuz seksiyasi (SFIC) deb nomlandi. Unga Jores tomonidan asos solingan "Yumanite" gazetasi o'tdi. SFIO parlament guruhi rahbari Leon Blum boshchiligidagi ozchilik ikkinchi internatsional tarkibida qolishga qaror qildi. Partiyaning yangi bosh kotibi Pol For bo'ldi. Urushlararo davrda SFIO asosan radikallar va Respublika-sotsialistik partiyani qo'llab-quvvatladi; SFIO va radikallar Ittifoqi 1924 va 1932-yillardagi saylovlarda g'alaba qozondi. SFIO koalitsiya hukumatlarini shakllantirishda ishtirok etmadi, lekin ularni qo'llab-quvvatladi. 1933 -yil noyabr oyida SFIO dan Marsel Dea va Adrien Mark boshchiligidagi neo-sotsialistlar guruhi ajralib chiqdi. Neo-sotsialistlar Fransiya Sotsialistik partiyasini Jan Jores Ittifoqini tashkil etishdi va 1935-yilda sotsialistik respublika Ittifoqining koalitsiya tuzilmasiga a'zo bo'lishdi. Ultra o'ng taraflarning hokimiyatga kelishi xavfi Fransiyaning barcha chap kuchlarini xalq fronti bayrog'i ostida birlashishga majbur qildi, unga SFIO bilan bir qatorda fransuz kommunistik partiyasi (Kommunistik Internatsionalning fransuz seksiyasi asosida paydo bo'lgan) va radikal partiya kirdi.³ SFIO ga fransuz trotskistlari ham kirib, entrizm siyosatini boshlashdi. Xalq fronti 1936-yilgi saylovlarda g'alaba qozondi, uning yakunlari bo'yicha SFIO fraksiyasi parlamentdagi eng yirik fraksiya bo'ldi va SFIO birinchi marta hukumat tarkibiga kirdi (uning raisi L.Blum bo'ldi). 1940- yilda SFIO ning ko'plab deputatlari Vichi rejimini o'rnatishni qo'llab-quvvatlashdan bosh tortgan 80 nafar parlament a'zolari qatoriga kirdi; ba'zi sotsialistlar qarshilik harakatida ishtirok etdilar. Biroq, partiya a'zolarining bir qismi, shu jumladan Pol For (1944- yilda uning tarkibidan chiqarilgan) yangi hukumat bilan hamkorlik qilishga rozi bo'lishdi. Urushdan so'ng qayta tiklangan SFIO FKP va xristian-demokratik  xalq respublika harakati bilan uch partiyaviy koalitsiyaga kirdi. To'rtinchi respublikaning birinchi prezidenti sotsialist Vensan Oriol bo'ldi, ammo shu bilan birga SFIO eng yirik chap partiya bo'lishni to'xtatdi va bu rolni FKP ga berdi. G'arb davlatlari va SSSR o'rtasidagi kelishmovchiliklar kuchaygani sababli 1947- yil may oyida uchta partiya koalitsiyasi tarqatib yuborildi. SFIO va NRD radikallar bilan ittifoq tuzib, chap tomonda kommunistlar va o'ng tomonda gollistlarga qarshi bo'lgan "uchinchi kuch" koalitsiyasini tuzdilar.