Mavzu: Etilen qatori uglevodorodlari. Reja: To’yinmagan uglevodorodlarning tuzilishi

2
 
 
Bu reaktsiya С = С qo’shbog’ni aniqlash uchun sifat reaktsiyadir. 
Sanoatda epoksidlar alkenlarni havo kislorodi bilan 250
о
С da tarkibida kumush saqlagan 
katalizatorlar ishtirokida oksidlab olinadi. 
Ag 
CН
2
=СН
2
+ О
2
→ 2 СН
2
– СН
2
O 
Etilen oksid 10,7 
о
С da qaynaydigan zichligi 0
о
С da 0,897 g/sm
3
, suvda yaxshi eriydigan 
suyuqlik. U sanoatda etilendan olinadi. 
СН
2
=СН
2
+CI
2
+ H
2
O → CH
2
OH – CH
2 
CI+ NaOH → CH
2
– CH
2
+ NaCI+ H
2
O 
O 
50 – yillarning oxirida etilenni kislorod ta‘sirida to’g’ridan–to’g’ri sirka aldegidgacha 
oksidlash mumkinligini aniqlandi. Reaktsiyada palladiy xlorid katalizator sifatida qo’llanilib, 95% 
gacha unum bilan sirka aldegid hosil bo’ladi. 
O
2
СН
2
=СН
2
СН
3
- СOH 
PdCI
2 
Bu oksidlanish reaktsiyalarida uglerod – uglerod bog’i uzilmasdan sodir bo’ladi, chunki 
bu reaktsiyalar normal sharoitda (kaliy permanganatni suyultirilgan eritmasi va past 
temperaturada, havo kislorodi bilan katalizator ishtirokida) olib boriladi. 
Olefinlarning uglerod–uglerod qo’shbog’i uzilishi bilan boradigan oksidlanish 
reaktsiyalarini kuchli oksidlovchilar – kaliy permanganat va uning sulfat kislota bilan aralashmasi, 
xrom anigidrid va suvsiz sirka kislota, kaliy bixromat va sulfat kislota hamda 65–95 % li HNO
3
yordamida olib boriladi. С = С qo’shbog’i uzilib, karbon kislota, keton va karbonat angidrid hosil 
bo’ladi. 
O’rin olish reaktsiyalari. 500
о
С dan yuqori temperaturada alkenlar galogenlar bilan o’rin 
olish reaktsiyalariga ham kirishishi mumkin. Bu reaktsiyada alken tarkibidagi vodorod galogenga 
oson almashinadi. Masalan, oldindan qizdirilgan xlor va propilen aralashmasi 600
о
С da reaktordan 
o’tkazilsa, 82% unum bilan allil xlorid hosil bo’ladi: 
600
о
С 
СН
2
= СН – СН
3
+ CI
2
CH
2
= CH – CH
2
CI + HCI 
Allil xlorid