Mavzu: Etilen qatori uglevodorodlari. Reja: To’yinmagan uglevodorodlarning tuzilishi

moddalar bilan katalizatorlar turli fazoda turgani uchun, bu jarayon geterogen kataliz 
deyiladi. 
Gidrogenlash ekzotermik reaktsiyadir. Chunki gidrogenlash jarayonida 

-bog’ni uzish uchun 60 
kkal/mol energiya, Н–Н bog’ni uzish uchun 104 kkal/mol (jami 60 + 104 = 164 kkal/mol) energiya 

---

yutilgani holda ikkita С–Н bog’ning hosil bo’lishida 2 * 97 = 194 kkal/mol energiya chiqadi. 
Natijada 1 mol to’yingan uglevodorod hosil blishida ortiqcha 30 kkal/mol energiya ajralib chiqadi. 
1 mol to’yinmagan birikmani gidrogenlashda ajralib chiqqan issiqlik miqdori 
gidrogenlash issiqligi deyiladi.
Gidrogenlanish issiqligi har bir qo’shbog’ uchun 30 kkal/molga, propilenda – 30,1 
kkal/molga, 1 – butenda – 30,3 kkal/molga, 1 – penten va 1- geptenda – 30,1 kkal/molga teng. 
2. Galogenlar birikishi. Alkenlar galogenlarni osonlik bilan biriktirib to’yingan vitsinal 
digalogenli hosilalarga aylanadi: 
H H H H 
| | | | 
Н – С = С – Н + Вr
2
 → H – C – C - H 
| | 
Br Br  1,2 – dibrometan 
Bromli suvga qo’shbog’ yoki uch bog’ tutgan to’yinmagan moddalar qo’shib 
chayqatilganda bromli suvning darhol rangsizlanishi qo’shbog’ va uch bog’ uchun sifat 
reaktsiyadir.
3. Vodorod galogenidlar birikishi. Alkenlar vodorod galogenidlarni biriktirib olib, 
tegishli galoidli alkillarni hosil qiladi. Vodorod galogenidlarning qo’shbog’ bilan reaktsiyaga 
kirishish qobiliyati НI da eng ko’p bo’lib, HCI da eng kamdir. HF birikkanda bir vaqtning o’zida 
olefinning polimerlanishi sodir bo’ladi. Simmetrik blmagan olefinlarga vodorod galogenidlarning 
birikishi V.V.Markovnikov qoidasiga binoan boradi, ya‘ni vodorod atomi qo’shbog’ bilan 
bog’langan, o’zida eng ko’p vodorod atomlari saqlagan uglerod atomiga birikadi. 
.