Mavzu: Gullarning changlanishi Darsning maqsadlari: Ta’limiy maqsad

A	B	C
D
A	B	C	D
A	B	C	D
A	B	C	D
A	B	C	D

3-Topshiriq. “Bu qaysi gul” Guruhlarda bittadan o’quvchi tanlanib, unga ko’rsatilmasdan rasm ilinadi, o’quvchilar shu rasmga ta’rif beradi, o’quvchi shu gulni nomini topishi kerak.

O’tilgan mavzular mustahkamlanib bo’lingandan so’ng ballar o’quvchilarga aytiladi va yangi mavzu davomida ham ball olish mumkinligi aytib o’tiladi.

3. 
   Yangi mavzu: GULLARNING changlanishi
   

Reja: 1. Gullarning chetdan changlanishi
2. O’z- o’zidan changlanish
3. Suniy changlanish.
Tayanch iboralar: changlanish, chetdan changlanish, o’-o’zidan, suniy changlash.

Changdonda yetilgan changlarning urug'chi tumshuqcha-siga tushishiga changlanish deyiladi.
Changlanish chetdan changlanish, o'z-o'zidan changla­nish va sun'iy changlanishga bo'linadi.

1.Gullarning chetdan changlanishi

Gullarning chetdan changlanishi. Ko'pchilik o'simliklar gulining changi va urug'chisi bir vaqtda yetilmay-di. Shuning uchun ham bitta guldagi chang shu gulda-gi tumshuqchani changlay olmaydi. Bunday holda bir gulning changi boshqa guldagi urug'chining tumshuq-chasiga tushishi kerak. Yetilib yorilgan changdondan chiq-qan changning hasharotlar, shamol, suv, qushlar va o'zga vositalar yordamida boshqa gulning tumshuqchasiga tu­shishiga chetdan changlanish deyiladi. Gullar ochilgan vaqtda xushbo'y hid taratib hasharotlarni o'ziga jalb qiladi.
Gullardan ular o'ziga kerak bo'lgan narsa - chang va xushbo'y asal shirasi (nektar)ni oladi. Ular gullardagi chang va nektarni turli a'zolari (xartumi, oyoqlari, tuklari) yorda­mida olib o'tadi. Yetilgan urug'chining tumshuqchasi nam va yopishqoq bo'lib, tushgan changni tutib qoladi
Hasharotlar yordamida changlanuvchi o’simliklar
Olma
Nok
G’o’za
Beda
Shamol yordamida changlanadigan o’simliklar
Suli
Terak
Sholi
Hasharotlar yordamida changlanuvchi o'simliklarga olma, o'rik, nok, beda, oqquray, g'o'za kabilar kiradi
Bug'doy shamol yordamida changlanadigan o'simlikdir. Uning guli ikki jinsli. Bug'doy gullari murakkab boshoqda o'r-nashgan bo'lib, changchilari boshoqdan tashqarida osilib tura-di. Shamol esgan vaqtda tebrangan changchi gullardagi chang-donlar bir-biriga urilib yoriladi va ulardan chang sochiladi.
2.Gullarning o’z – o’zidan changlanishi.
Shamol yordamida bu changlar boshoqdan urug'chi gulning tumshuqchasiga o'tadi. Bordi-yu, shamol esmay, chang bo-shoqdagi hamma tumshuqchalarga tushmay qolsa, u holda siyrak donli boshoq hosil bo'ladi va hosildorlik pasayib ketadi. Gullarning o'z-o'zidan changlanishi. Agar bir tup o'simlik changchisidagi chang shu guldagi urug'chining tum­shuqchasiga tushsa, bunday changlanish o'z-o'zidan changlanish deyiladi. Bunday changlanish changdondagi chang va urug’chilar bir vaqtda yetilgandagina sodir bo’ladi.