Мавзу: Хозирги замон психологияси ривожланишининг муҳим тенденциялари. Мундарижа

2.2. Гештальт, когнитив ва бихевиориал терапиянинг замонавий қўлланиладиган соҳалари.
Гештальт психологияси - (немис гесталт - яхлит шакли ёки тузилиши) Германияда 20-аср бошларида ривожлана бошлади. Гештальт терапияси, унинг асосий ғоялари ва усуллари Ф. Перлс томонидан ишлаб чиқилган²⁷, психиканинг ўзини ўзи бошқариш қобилиятига, танани атроф муҳитга ижодий мослашишига ва инсоннинг жавобгарлиги принсипига асосланади. Ушбу йўналиш психологиянинг бирламчи маълумотлари ажралмас тузилмалар (гештальтлар) деган постулатга асосланади, уларни принсипиал жиҳатдан уларнинг таркибий қисмларидан келиб чиқиш мумкин эмас. Бироқ, бир қатор эҳтиёжларга, шунингдек, рақобатдош эҳтиёжларга эга бўлиб, одам атрофдаги дунёнинг расмини «соддалаштиришга» мойил бўлиб, уларни амалга ошириш учун фақат индивидуал устунликларни таъкидлайди. Бундай ҳолда, инсон фақат кўришни хоҳлаган нарсани кўради ва атрофни сезмайди. Эҳтиёжларни қондирмаслик, ҳаётнинг этишмаслигига олиб келади.
Гештальт терапевтининг вазифаси мижознинг ўз эҳтиёжини англаши ва у билан ўзаро алоқада бўлишни ўрганишини таъминлашдир. Эҳтиёжни ҳис қила олмаслик одамнинг хатти-ҳаракатини тартибсиз ва самарасиз қилади, хавотир ёки тушкунлик билан бирга келади ва онгли томонлар ва беҳуш хулқ-атвор ҳодисалари ўртасидаги зиддият билан ифодаланади. Бундай ҳолда, терапевтнинг вазифаси, феноменологияни ўрганиб чиқиб, мижозга унинг ўзида қандай намоён бўлишини, эҳтиёж қандай алмаштирилишини ва қаерда тўхтатилганлигини кўрсатиб, мижозга ўз эҳтиёжини тушунтиришда ёрдам беришдир.
Терапевтнинг асосий роли - мижознинг эътиборини «шу ерда ва ҳозирда» содир бўлаётган воқеалардан хабардор бўлишга йўналтириш, ҳодисаларни талқин қилишга уринишларни чеклаш, эҳтиёжлар ҳиссиётлари-кўрсаткичларига эътибор беришдан иборат. Гештальт терапиясининг асосий усуллари ва методлари бу хабардорлик, диққатни жамлаш, масъулиятни ўз зиммасига олиш, қутбланиш билан ишлаш, монодрама.²⁸ Кўп Гештальт психологлари, агар тўғри бажарилган бўлса, Гештальт терапияси, психоанализдан фарқли ўлароқ, мижознинг қаршилигини келтириб чиқармайди деб ҳисоблайди.