Мавзу: Хозирги замон психологияси ривожланишининг муҳим тенденциялари. Мундарижа

Когнитив психология ²⁹ бу психологияда билиш жараёнларини (лот. cognitio - билиш), хотира фаолиятини, мотивация ва хулқ-атворда билиш ролини ўрганадиган йўналиш. Когнитив психологиянинг асосчисини психолог Жан Пиаже³⁰ деб ҳисобланиш мумкин, у болалар психологиясида бир қатор жуда муҳим тадқиқотлар олиб борган.
Аарон Бек³¹ ўз ишининг терапия тамойилларига асосланган амалий қисмида «Депрессияни даволаш учун самарали психотерапиянинг аҳамияти ўз-ўзидан равшан ва биз ўз вазифамизни кўрсатмаларни аниқ белгилашда ва уни ишлатиш учун контрендикациялар, шунингдек депрессияли беморни даволашнинг умумий жараёнида унинг ролини аниқлаш муҳим.
Психотерапия деярли барча тушкунликка тушган беморларни даволашда турли даражаларда ва турли хил шаклларда қўлланилганлиги сабабли, истеъмолчи ушбу қиммат хизмат фойдали натижалар берадими ёки йўқлигини билиши учун психотерапиянинг ўзига хос шаклларини аниқлаш ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш ўта муҳимдир. Бироқ, ўзига хос психотерапевтик усулларни аниқлаш ва синовдан ўтказиш учун бошқа сабаблар мавжуд». Ушбу услубнинг асоси сифатида, кўплаб тажрибалар билан тасдиқланган ҳақиқат, тан олиш (дунёнинг расмини яратишни англатади) баъзи ҳис-туйғулар пайдо бўлишининг асосий ҳал қилувчи омилидир, бу эса ўз навбатида яхлит хатти-ҳаракатларнинг маъносини белгилайди.
Шу билан бирга, руҳий касалликларнинг пайдо бўлиши (неврозлар, депрессия, тўқнашувлар ва бошқа салбий ҳолатлар) биринчи навбатда шахснинг нотўғри тузилган тавсифи билан изоҳланади. Саволларга жавоблар - Мен ўзимни қандай кўраяпман?, Мени қандай келажак кутмоқда?, Атрофимдаги дунё нима?, Албатта стандарт ечимларга эга эмас, шунга қарамай, улар ҳақиқатга ҳам адекват, ҳам номувофиқ бўлиши мумкин. Нотўғри жавоблар одамни нотўғри ҳаракатларга ва шунга мос равишда «фалокат» га олиб боради. Бунга мувофиқ, когнитив психотерапия доирасида мижоз унинг касал ҳолатини аниқлайдиган, одатда фойдаланадиган ҳукмлар (“автоматик фикрлар”) эканлигини тушунишга ва уларни амалда қўллаш орқали билишнинг тўғри усулларини ўрганишга қаратилган. Ушбу усул бўйича процедура уч босқични ўз ичига олади. Биринчи босқичда (мантиқий таҳлил) мижоз танқидий вазиятларда пайдо бўладиган ўз ҳукмларида хатоларни аниқлаш мезонларини ишлаб чиқади; иккинчи босқичда (эмпирик таҳлил) у объектив вазият ҳукмларини ўзаро боғлаш усулларини ишлаб чиқади; учинчи босқичда (прагматик таҳлил) у ўзи ва унинг ҳаракатлари тўғрисида мақбул онгни шакллантиради.