Mavzu: Ifloslantiruvchi moddalarning insonlarga ta’siri. Reja Atmosfera ifloslanish yo‘llari va manbalari

«Issiqxona effekti»: 
1-Yer yuzasining isishi; 2-qaytarilgan issiqlik ; 3-issiqlik nurlanishining ushlab 
qolinishi (Kriksunov, 1995)). 
Natijada «issiqxona effekti» vujudga keladi. Yerning o‘rtacha harorati(q15
0
S) 0,8-
1
0 
SC ga oshganligi qayd qilinmoqda. Yoqilg‘ining ko‘plab ishlatilishi muammoni 
chuqurlashtiradi. Atmosferada metan (CH
4
) va azot chala oksidi(N
2
O) miqdorining 
ortishi «issiqxona effekti»ni kuchaytirmoqda. Bu iqlim o‘zgarishini keltirib 
chiqarmoqda. 
Yer tarixida iqlim o‘zgarib turgan, bir necha marotaba muz bosish davrlari 
kuzatilgan. Ayrim davrlarda sayyorada vulkanik faoliyatning kuchayishi natijasida 
iqlimning sovib ketganligi qayd qilinadi. Bunda atmosferaning yuqori qatlamlariga 
chiqarilgan tutun, gaz-changlar quyosh nurlarini qaytarib yuboradi va harorat 
pasayib ketadi. Atmosferaning antropogen ifloslanishining kuchayishi oqibatida 
harorat pasayib ketishi ham hech gap emas. Bu masalalar oxirigacha, chuqur 
o‘rganilmagan. Lekin so‘nggi yillarda ob’ektiv ma’lumotlar global haroratning 
ortishi va iqlimning isish tomonga o‘zgarayotganligini ko‘rsatmoqda. Inson 
faoliyati natijasida tobora ko‘plab chiqarilayotgan CO
2
gazini o‘simlik va okeandagi 
fitoplankton yutib ulgura olmayapti. Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha xalqaro ekspertlar 
guruhi (IO‘XEG) fikricha, agar ahvol shunday davom etadigan bo‘lsa yaqin 50 yil 
ichida harorat 2-4
0 
SC ga ortishi mumkin. Bu muzliklarning erishi va quruqlikni suv 
bosishi, ob-havo sharoitlarining keskin o‘zgarishlariga olib kelishi bashorat qilinadi. 
Jahon hamjamiyati iqlim o‘zgarishining ekologik, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy 

---

oqibatlarini tushungan holda uning oldini olish uchun ilmiy tadqiqotlar, turli 
tadbirlarni amalga oshirmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) ning Iqlim 
o‘zgarishi to‘g‘risidagi Konventsiyasi 1992-yili Rio-De-Janeyrodagi atrof-muhit va 
rivojlanish bo‘yicha Umumjahon Konferentsiyasida 155 davlat tomonidan 
imzolangan. Ushbu nufuzli xalqaro shartnomaning yakuniy maqsadi atmosferadagi 
issiqxona gazlari miqdorini iqlim tizimiga xavfli antropogen aralashuvining oldini 
oladigan 
darajada 
barqarorlashtirish 
hisoblanadi. 
Bunday 
darajaga 
ekosistemalarning iqlim o‘zgarishiga tabiiy moslashishi uchun etarli bo‘lgan, oziq-
ovqatni ishlab chiqarish va mamlakatlarning barqaror asosda keyingi iqtisodiy 
rivojlanishini havf ostiga qo‘ymaslikka imkon yaratadigan muddatlarda erishish 
zarurdir. 
1997-yil 10 dekabrda imzolangan Kioto 
Bayonnomasiga 
muvofiq 
alohida 
davlatlar o‘z zimmalariga issiqxona 
gazlarini 
chiqarishni 
qisqartirish 
majburiyatini olganlar va zarur tadbirlarni 
amalga oshirmoqdalar. Bunda issiqxona 
gazalarini chiqarishni 1990-yil darajasida qisqartirish ko‘zda tutiladi.