Mavzu; Inflyatsiyaga qarshi kurash siyosati va uning asosiy yo'nalishlari

Inflyatsiyaning tashqi sabablari davlatning xalqaro iqtisodiy hayotini aks ettiradi. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  "Dunyo bo'ylab" inflyatsiya (import qilinadigan tovarlar, energiya va xom ashyo narxlarining mamlakatga "import" inflyatsiyasi);
  
• 
  Milliy valyutaning qadrsizlanishi (importni ushlab turish uchun qo'shimcha pul emissiyalari kerak bo'ladi, import qilingan mahsulotlar esa qimmatroq bo'ladi);
  
• 
  Tashqi davlat qarzining o'sishi (boshqa mamlakatlarning qarzlarini qoplash uchun, davlat o'z mablag'larini sarflashga majbur bo'ladi);
  
• 
  Jahon inqirozlari (bu holda, jahon bozoridagi talab, narxlarning tuzilishi, to'lovlar balansi, ularning valyutasi va qarzdorligi katta ta'sir ko'rsatmoqda, bu ko'p mamlakatlarda inflyatsiyani keltirib chiqaradi);
  
• 
  Iqtisodiyotning xalqarolashtirilishi (iqtisodiy aloqalarni amalga oshirish uchun chet el valyutasi zarur va markaziy banklar uni tijorat banklaridan ko'pincha emissiya orqali sotib olishadi).
  
• 
  Tashqi sabablarni sarhisob qilsak, ularning barchasi jiddiy iqtisodiy nomutanosibliklar va bozordagi nomutanosibliklar natijasidir, bu talabning taklifdan doimiy ravishda oshib ketishiga olib keladi.
  

Inflyatsiya darajasini aniqlash orqali
Inflyatsiya darajasi narxlar darajasining o'zgarishini ko'rsatadi, uni hisoblash uchun siz joriy va oldingi yillarning narx indekslari orasidagi farqni topishingiz va uni o'tgan yil ko'rsatkichiga bo'lishingiz kerak (odatda foiz sifatida ifodalanadi).
Stavka qiymatini hisoblashda inflyatsiya turini aniqlash mumkin:

1. 
   Mo''tadil: Yiliga 3-10% (ko'p rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotiga ta'sir qilmaydi, rivojlanish uchun foydali deb hisoblanadi);
   
2. 
   Galloping: Yiliga 10 - 200% (iqtisodiyotda juda ko'p stress, ammo narxlarning o'sishini bashorat qilish mumkin, inflyatsiyani boshqarish qiyin);
   
3. 
   Giperinflyatsiya: yiliga 200% dan ko'proq (pul o'z narxini va asosiy funktsiyalarini yo'qotadi, iqtisodiy munosabatlar buziladi, inflyatsiya butunlay nazorat qilib bo'lmaydigan va keskin choralarni talab qiladi).
   

Adabiyotlar: Giperinflyatsiyaning eng mashhur holatlaridan biri, 21-asr boshida Zimbabveda narxlarning o'sishi - yiliga 230 000 000%, Vengriyada 1946 yilda inflyatsiya 42 kvadrilyon foizga yetgan.

Jahon amaliyoti mamlakatda olib borilayotgan pul – kredit siyosatining ko’p qirrali bo’lmasligi bir qancha kutilmagan salbiy oqibatlarga ham olib kelishi mumkinligidan dalolat beradi. Ko’plab rivojlangan mamlakatlar tajribasida ham yo’l qo’yilgan xatoliklardan biri sifatida ularning pul – kredit siyosatlarini ko’p hollarda faqatgina inflyatsiya sur’atlarini tushirishga qaratilganligida ko’rishimiz mumkin. Darhaqiqat, ushbu tarzda olib borilgan siyosat o’z samarasini berishi o’laro, mamlakatda deflyatsiya olatini yuzaga keltira boshladi. 2003 yil may oyida “Yaponiya moliyachilar va iqtisodchilar jamiyati”da so’zga chiqgan AQSh Federal Zaxira Tizimi raisi B.Bernanke o’z nutqida deflyatsiyaning o’tkir fazasini boshdan kechirayotgan mamlakatlar uchun pul – kredit siyosatining miqdoriy yo’nalishlarini (inflyatsiyani targetrlash yoki narxlarni miqdoriy aniqlash) qanchalar muhimligini ta’kidlab o’tgan edi. 1990 yillar boshlariga kelib inflyatsiyani barqarorlashtirishning an’anaviy metodlari, shu qatori pul agregatlarini targetlash metodi ham globallashuv sharoitida, shuningdek moliya sohasida ham o’zining kam samaraliligini ko’rsatdi. Mamlakatlar sekin-asta inflyatsiyani targetlash siyosatiga o’ta boshladilar. 1990 yil Yangi Zelandiya Zaxira Banki (YaZZB) ilk bor inflyatsiyani targetlash siyosatini qo’llashni boshlaganini rasman e’lon qildi. Inflyatsiyani targetrlash siyosatiga o’tishning belgisi sifatida hukumatni yoki Markaziy bankning kelajakda inflyatsiyani yoki narxlarning o’sishini bir maromda ushlab turilishini e’lon qilishini kuzatish mumkin. Shuningdek, inflyatsiyani targetlashda narxlarni “qotirib qo’yish” emas, balki ularni bir maromda o’sishini ta’minlash nazarda tutiladi. Agar inflyatsiyani targetlash siyosatini narxlarni “qotirib qo’yuvchi” yoki uning “temir qolipi” sifatida qabul qilsak, bu avvalo, mamlakatda zarur bo’lmagan hollarda ham qattiq pul – kredit siyosatini olib borishga majbur qiladi. Bu esa o’z o’zidan iqtisodiyotning barcha sektoriga zanjirsimon salbiy ta’sirini ko’rsatishi mumkin. Glenn Rudebush va Karl Uolsh bergan ta’rifga ko’ra, inflyatsiyani targetlash

– bu ommaga e’lon qilingan inflyatsiya maqsadli ko’rsatkichlariga erishish borasida Markaziy bank tomonidan olib boriladigan pul – kredit siyosati doirasida qaror qabul qilish uchun lozim bo’lgan modeldir.[4] Bu Markaziy bank tomonidan inflyatsiya maqsadli ko’rsatkichlariga erishish uchun qabul qilinadigan, pul – kredit organlari uni nazorat qilishga mas’ul bo’lgan operastsion instrumentdir.
Inflyatsiyani targetlash siyosatini qo’llagan mamlakatlarning maqsadi bir bo’lishiga qaramasdan amaliyotda ularni qo’llashga majbur qilgan sabablar bir- biridan keskin farq qilishini ko’rishimiz mumkin. Masalan, Germaniyada inflyatsiyani targetlash siyosatiga o’tishning sababi bo’lib, qat’iy belgilangan valyuta kursidan voz kechish siyosati hizmat qilgan bo’lsa, Kanada uchun esa ushbu holat pul massasini targetlash siyosatini qo’llashdagi omadsizliklar tufayli inflyatsiyani targetlash siyosatini qo’llash joriy qilingan.

3.