Mavzu: inson psixikasining ontogenezda rivojlanishi rеjа

2. Harakat ustidan sensornazorati usullari o‘zgaradi. Harakatni bajarish ustidan ko‘ruv nazorati mushak nazorati (kinestetik) bilan almashinadi. Misol tariqasida klaviaturada qaramasdan harflarni terish, malakali chilangarning ko‘ruv nazoratisiz bolg‘a urishi va boshqalarni keltirish mumkin. Harakat natijalarining nazorati uchun muhim bo‘lgan aniqlovchilarni tezda belgilash va ajratish layoqati rivojlanadi.

• 2. Harakat ustidan sensornazorati usullari o‘zgaradi. Harakatni bajarish ustidan ko‘ruv nazorati mushak nazorati (kinestetik) bilan almashinadi. Misol tariqasida klaviaturada qaramasdan harflarni terish, malakali chilangarning ko‘ruv nazoratisiz bolg‘a urishi va boshqalarni keltirish mumkin. Harakat natijalarining nazorati uchun muhim bo‘lgan aniqlovchilarni tezda belgilash va ajratish layoqati rivojlanadi.

3. Harakatning markazdan boshqarilish usullari o‘zgaradi. Diqqat faoliyat usullarini idrok qilishdan ozod bo‘lib, asosan, sharoitga va faoliyatlar natijalariga qaratiladi. Ayrim hisoblashlar, masalalar echimlari va boshqa aqliy operatsiyalar tezlik bilan va qo‘shilgan holatda (ichki sezgi) amalga oshishni boshlaydi. Xuddi shunday, masalan, dvigatelning zo‘riqqan ovozini eshitgan haydovchi o‘ylab o‘tirmay, qaysi o‘tkazgichni yoqish kerakligini darrov tushunib oladi. Faoliyat usullarida bu o‘zgarishlar qanday paydo bo‘ladi, ularning psixologik mexanizmi qanday? O‘z asosida bu mexanizm tadqiqot urinishlari va tanlashdan iborat. Odam ma’lum faoliyatni bajarishga urinib ko‘radi, uning natijasini nazorat qiladi. Samarali harakatlar, o‘zini oqlagan boshqarish aniqlovchilari va usullari asta-sekin tanlab olinadi va mustahkamlanadi, samarasiz va o‘zini oqlamaganlari kuchsizlantiriladi va tanlanadi. Egallanish maqsadida, tushunib olishga tayangan va ongli nazorat, hamda tuzatishlar kiritish bilan birga ma’lum harakatlar yoki faoliyat turlarini qayta-qayta bajarish mashq qilish (o‘rganish) deb ataladi.

• 3. Harakatning markazdan boshqarilish usullari o‘zgaradi. Diqqat faoliyat usullarini idrok qilishdan ozod bo‘lib, asosan, sharoitga va faoliyatlar natijalariga qaratiladi. Ayrim hisoblashlar, masalalar echimlari va boshqa aqliy operatsiyalar tezlik bilan va qo‘shilgan holatda (ichki sezgi) amalga oshishni boshlaydi. Xuddi shunday, masalan, dvigatelning zo‘riqqan ovozini eshitgan haydovchi o‘ylab o‘tirmay, qaysi o‘tkazgichni yoqish kerakligini darrov tushunib oladi. Faoliyat usullarida bu o‘zgarishlar qanday paydo bo‘ladi, ularning psixologik mexanizmi qanday? O‘z asosida bu mexanizm tadqiqot urinishlari va tanlashdan iborat. Odam ma’lum faoliyatni bajarishga urinib ko‘radi, uning natijasini nazorat qiladi. Samarali harakatlar, o‘zini oqlagan boshqarish aniqlovchilari va usullari asta-sekin tanlab olinadi va mustahkamlanadi, samarasiz va o‘zini oqlamaganlari kuchsizlantiriladi va tanlanadi. Egallanish maqsadida, tushunib olishga tayangan va ongli nazorat, hamda tuzatishlar kiritish bilan birga ma’lum harakatlar yoki faoliyat turlarini qayta-qayta bajarish mashq qilish (o‘rganish) deb ataladi.

• Эътиборингиз учун раҳмат