Mavzu: Islom dini tarixi va falsafasi

4/4. ABUL MU’IYN AN-NASAFIY MA’NAVIY MEROSIDA KALOM TA’LIMOTI
Diniy madaniyat zamirida shark xalklari kalomi, ya’ni e’tikod ilmi va Kur’oni Karim, Xadisi SHarif, fihx, ya’ni ibodat, huquq, tarix, dunyoviy bilimlar turadi. Diniy qadriyatlarimizning rivojlanishida nasaflik allomalarimizning xam o‘rni bekiyosdir.
Birinchi prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek: «Xalkimiz azal-azaldan islom din va madaniyati rivojiga beqiyos hissa qo‘shib keladi. Bu hakikatni jahon jamoatchiligi, butun musulmon dunyosi yaxshi biladi va tan oladi»¹.
SHunday ulug avliyosifat allomalarimizdan biri nasaflik Abul Mu’iyn an-Nasafiydir. Abul Mu’iyn Maymun ibn Muxammad ibn Mu’tamid ibn Makxul ibn al Fazil an-Nasafiy (1027- 1114) kalom maktabining atokli namoyondalaridan, yirik fikhshunos olim bo‘lgan, Uning katga bobosi Makxul an-Nasafiy Al-Motrudiyning shogirdlaridan biri bo‘lgan. Birinchi Prezident Islom Karimov «Ul zot asos solgan diniy ta’limot - Motrudiyya maktabining SHarq mamlakatlarida katta shuhrat topishiga bo‘lgan sabab shuki, unda ilgari surilgan g‘oyalar islom dinimizning mohiyatini to‘g‘rilik, ezgulik, insoniylik deb biladigan jamiki mo‘min-musulmonlarning qarashlari va intilishlari bilan hamohang edi², degan purma’no fikrlaridan shuni anglashmumkinki, Motrudiyamaktabida ta’lim olgan turli millat vakillari, izdoshlari, shogirdlari uning ta’limoti va ilg‘or g‘oyalarini dunyoning ko‘uplab mamlakatlarida targ‘ibu tashvik etdilar xamda rivojlantirdilar. An-Nasafiy ana shunday shogirdlardan biri bo‘lib, u uzoq muddat Buxoro va Samarkandda yashab, o‘z davri ilm-faniga oid 15 ga yaqin asar yozib qoldirdi. SHulardan kalom ilmiga bag‘ishlangan uchta yirik asari: “Tabsirat al-Adilla” (“Dalillar tilga kirganda”), 'Baxr al-Kalom” (“Kalom (ilmi) da dengiz”), “Kitob at-Tamxiyd li-kavo’id at-Tavxiyd” (“Tavxiyd yakkaxudolik) qoidalari sharxi bo‘yicha qo‘llanma kitob) nafaqat ilmiy, balki amaliy ahamiyatga egadir. ,
Abul Mu’iyn an-Nasafiyning “Tabsirat al-Adilla” asari to‘ligicha “Tabsirat al-adilla ei usul ad-diyn a’la tarikat Abu Mansur al-Motrudiy” (“Din usullari asoslarini Abul Mansur al-Motrudiy uslubi asosida sharxlash”) deb ataladi³. Bu asarda kalom ilminiig turli masalalari -atroflicha chuqur sharxlanib, ulardagi muammoli manzarali fikrlar ushbu ilmning buyuk allomasi Abu Mansur al-Motrudiy ta’limotiga asoslangan holda islohqilinadi.
Kalom ta’limoti nima?
Kalom ilmi - bu

1.