Мавзу: ix-xiiасрлардаги ўрта осиё мутафаккирларининг иқтисодий ғоялари

4. Меркантализм иқтисодий таълимоти
Меркантилистларнинг илмий дунёқараш тамойиллари қуйидагилар билан тасвирланади:
олтин ва қимматбаҳо нарсаларга бойлик сифатида қараш;
мамлакатга олтин ва кумушнинг оқиб келишини таъминлаш мақсадида ташқи савдони тартибга солиш;
арзон хом ашёни импорт қилиш йўли билан саноатни рағбатлантириш;
импорт қилинадиган саноат товарларига протекционистик тарифларни белгилаш;
экспортни, айниқса, тайёр маҳсулотлар экспортини рағбатлантириш;
иш ҳақининг паст даражасини ушлаб туриш учун аҳолининг ўсиши

Меркантилизмнинг назарий қарашлари

1
2
3
4
5
6

Дастлабки ва кейинги меркантилизмнинг ўзига хослиги

Дастлабки меркантилизм
Дастлабки
Бу
Дастлабки

Дастлабки меркантилистлар ташқи савдода ижобий сальдога эришиш учун қуйидагиларни мақсадга мувофиқ деб ҳисобладилар:

–
–
–

Кейинги меркантилизм XVI асрнинг иккинчи ярмидан XVII асрнинг иккинчи ярмигача бўлган даврни ўз ичига олади. (Унинг асосий вакилларидан бири инглиз Томас Ман ҳисобланади). Мазкур концепция вакиллари дастлабки меркантилистларни мамлакатдан ташқарига пул чиқаришни ман этгани, импортни ҳаддан ташқари чеклагани учун танқид қилди.

Кейинги меркантилизм вакилларининг актив савдо балансига эришиш учун илгари сурган тавсиялари:

Турли мамлакатларда меркантилизм таълимотининг ўзига хос хусусиятлари

Меркантилизм таълимоти ривожланган мамлакатлар
Италия
Франция
Англия
Испания,

Францияда меркантилизм вакилларидан бири, машхур «Сиёсий иқтисод трактати» (1615) асарининг муаллифи Антуан Монкретьен (1576–1621) ҳисобланади

• Давлатнинг иқтисодиётга фаол аралашувини – жамғармани кўпайтиришнинг, мамлакат хўжалигини мустаҳкамлаш ва ривожлантиришнинг асосий омили сифатида қаради.
• Пул бойлигини кўпайтириш йўлларини қидирди,
• Қирол Людовик XIII га таклифлари:
• мануфактурани ривожлантириш,
• хунармандчилик мактаблари ташкил этиш,
• маҳсулотлар сифатини яхшилаш,
• ўз мамлакати савдогарларига ташқи савдода монопол ҳуқуқ бериш,
• мамлакатда ишлаб чиқарилган товарлар савдосини кенгайтириш билан Франция бозоридан хорижий савдогарларни сиқиб чиқаришни таклиф қилди.
• Хорижий савдогарларни мамлакат бойлигини сўриб олувчи насосга таққослайди.
• А.Монкретьен дастури Франция ташқи савдосини кенгайтиришни кўзда тутади, у нисбатан монетаризм ғоясини, шунингдек, савдо баланси концепциясини акс эттиради.

Унинг қарашлари ва таклифлари қуйидагилардир