Mavzu: Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanining predmeti

Jismoniy tarbiya jarayonida axloqiy tarbiya
Har qanday jamiyat azal-azaldan oʻzining axloq normalari va ularning talablari bilan biri-biridan ajralib turgan, ayrimholda kyeskin farqlangan. Bu talablar va normalardan jamiyatning mavqyei, oʻrni, darajasini belgilash, ba’olashda foydalanilgan. Axloqiy tarbiya ularga jamiyat a’zolari rioya qilishidyek zarur muammolarnihal qilishda jismoniy mashqlar bilan shugʻullanish mashgʻulotlari, sport tryenirovkalari, turli xil musobaqalar va koʻngil ochish tadbirlari axloq normalarini shakllanishi, tarbiyalanishida vosita rolinihozirgi kundaham oʻynab kelmoqda. Oʻzaro munosabat, muloqot, umuminsoniy qadriyatlar, millati, xalqi, davlati, shoni-shu’rati uchun qaygʻurishhissiyoti jismoniy tarbiya jarayonida toʻgʻridan-toʻgʻri tarbiyalangan.
Mamlakat sportchisining axloqi – bu, millat vakili, mavjud jamiyat kishisining axloqidir. Oʻzbek sportchisining axloq normalari maxsus, alohida emas. Ularham mazkur jamiyatning oddiy a’zosining axloqi normalaridan farq qilmaydi. «Sportchining axloqi» degan axloqni tuzushga urinish sharq xalqlari axloq normalaridan uzoqlashishga olib keladi.
Biz qisqa fikrli, tor oʻylaydigan faqat sport bilan shugʻullanadigan baquvat, yaxshi xazm qilish organlariga ega boʻlganlarni emas, fikrlar doirasi keng, maonaviy boy, kirishuvchan, tashkilotchilik qobiliyati yaxshi boʻlgan individni tarbiyalashni nazarda tutmogʻimiz lozim. Bu sifatlar koʻproq navqiron mamlakatimiz yoshlari uchun taaluqlidir.
Sportchi va fizkulturachilar axloqiy tarbiyasining asosiy xususiyatlari, uni jismoniy tarbiya jarayonini yoʻlga qoʻyilishi quyidagi yoʻnalishda va shaklda boʻlishiga eotibor qaratilmoqda:
Jismoniy tarbiya jarayonida estyetik tarbiya
Jismoniy tarbiya jarayonida estyetik tarbiyaningham alohida vazifalarihal qilinadi va yoʻlga qoʻyiladi:
1. Muomila estyetikasini tarbiyalash. Gimnastika, sport, oʻyinlar, turizm, yuqorida bayon etilganidyek, insonning barcha xususiy tomonlarini namoyon qiladi. Sportchilarning yurish-turishi sporthayotiy jarayoni va undan tashqaridahavas qilgudyekdir. CHunki uning asosida sharq xalqlari axloq norma-lari yotadi. YOmon muomala estyetikaga zid deb ba’o beriladi.
2. Inson gavdasining koʻrinishi, shakli-shamoyilini taominlanadi. Jismonan garmonik rivojlangan odam gavdasi-ning chiroyliligi, sogʻlikninghayotiy qobiliyatlarining yaxshi-ligi belgisidir. CHyernishyevskiy: «inson goʻzalligihaqida gapirar ekanmiz, uning tarkibiy qismi shuni belgilaydiki, bizda u ajoyib taassurot qoldiradi. Undahayot namoyon boʻladi, biz uni tushunamiz», - degan edi.
V.V. Gorinyevskiy esa: «goʻzallik baxtga qarshi sogʻlik bilan qarama-qarshilikda emas, nosogʻlik esa, aksincha, norma-dan chyetga chiqiboq, goʻzallik tushunchasini buzadi», - degan edi.
3. Goʻzallikni qabul qila bilish qobiliyatini, sport texnikasi,harakatlar nafisligi ifodasida yashirin goʻzalliknihis qila olishni tarbiyalash yotadi.harakat texnikasi goʻzallik,harakat nafosati, uning mazmunini ifodalashning oʻziham goʻzal.
Jismoniy tarbiya jarayonida foydalanilayotganharakat faoliyati bir-biriga oʻxshash emas. Lekin ularninghar biri – yugurishning chiroyliligi, balandlikka sakrash, ryekord ogʻir-likni koʻtarishi texnikasi, gimnastika snaryadlarida «ishlash mahorati»-’ammasi goʻzal.