Mavzu: Kimyodan darsdan tashkari ishlarning ta‘lim tarbiya jarayonidagi urni va axamiyati

Mavzu: Kimyodan utkaziladigan kechalar, ularning ish mazmuni,
tashkiliy yullari, utkazish va yakunlash

Sinfdan tashki mashg‘ulotlar o‘quvchilarning umumiy saviyasiga va tayyorgarligiga qarab o‘tkaziladi.O‘kuvchilar xilma-xil narsalarga qiziqadi, ammo kuzatishlarning ko‘rsatishicha, o‘quvchilarning nimalarga qiziqishiga qarab, ularni uch guruxga bo‘lish mumin. Birinchi gurux ukuvchilarni moddalarning uzgarishi, kizikarli kimyo tajribalari, moddalarni tozalash va moddalar ajratib olish, kristallar xosil kilish va kristallarni ustirish, oddiy moddalardan va kimyoviy birikmalardan kolleksiyalar tuzish, shuningdek, buyuk kimyogarlarning xayoti va faoliyatiga oid eng yorkin dalillar kuprok kiziktiradi.

Ikkinchi gurux ukuvchilarni moddalarning ancha murakkab uzgarishlari, moddalarning sanoatda olinish usullari, kimyo sanoati masalalari, gazlar bilan kilinadigan tajribalar kimyoviy usullarin jumladan, eng mu'im ‘ozirgi zamon kimyoviy ishlab chikarish usullarini kursatish uchun kerak buladigan asboblar va ishlaydigan materiallar yasash, kundalik xayot kimyosi, agrokimyo va kimyoviy masalalarni, ayniksa eksperimental masalalarni mustakil suratda echish kiziktiradi. Kimyodan sinfdan tashqari ishlar fanining boshqa fanlar bilan aloqasi. Qadimda ishlab chiqarish jarayonlarini ko‘pi mexanik, issiqlik va qattiq modadalarni suvda erishiga asoslangan. Egipt va Xitoy olimlari amaliy kimyoga eng ko‘p xissa qo‘shdilar. Egiptda birinchi bo‘lib shisha, sopol maxsulotlari ishlab chiqarilgan. Osiyo va Kavkazda kulolchilik taraqqiy etgan bo‘lib, maxsulotlar turli ranglarga bo‘yalgan, bundan tashqari mis va bronza taqinchoqlar yasalgan. Eramizdan oldingi 11-asrda Xitoyda qog‘oz, V1-asr boshida yuqori sifatli chinni ishlab chiqarilgan. Inson mineral moddalarni qayta ishlashdan avval organik moddalarni, o‘simlik va xayvonot maxsulotlarini oziq-ovqat sifatida qo‘llaganlar. Bu maxsulotlardan dori-darmon, bo‘yoqlar, teri oshlovchi va matolarni pardozlovchi moddalarini ola bilganlar. Zamonaviy kimyoning asosiy moddalari azot va sulfat kislotalari V1-asrda birinchi marta Arab alximiklari tomonidan kashf etiilgan.O‘rta asrlarda kimyoviy izlanishning laboratoriya usullari qo‘llanib, tajriba olib borish usullari va ko‘plab kimyoviy moddalar, birikmalar kashf etildi. Sinfdan tashqari mashg'ulotlar, sinfda o'tkaziladigan mashg'ulotlarning aksicha, butunlay ixtiyoriy asosda tashkil etiladi. Sinfdan tashqari mashg'ulotlar o'quvchilarning ixtiyojidan va ijodiy ishga bo'lgan tabiiy intilishidan kelib chiqadi, sinfda o'rganiladigan dastur materialining kamini to'ldirishga emas, balki uni yanada chuqurlatishga qaratilgan bo'ladi, bunda o'quvchilarning mustaqil ish metodlariga tayanish ham kerak. O'qituvchi esa asosan o'quvchilarning tashabbus va ijodiy faoliyatiga yordam berishi kerak. Sinfdan tashqari mashg'ulotlarning uch shakli:guruh bo'lib ishlash, yalpi ishlash va yakka-yakka bo'lib ishlash shakllaridan foydalanish. Guruh bo'lib ishlash shakli-kimyo to'garagi, o'rta maktabda o'tkaziladigan sinfdan tashqari mashg'ulotning asosiy shaklidir. Faqat bir sinf o'quvchilaridan iborat to'garak eng samarali ishlaydi. Yalpi mashg'ulot:kino ko'rsatish, kimyo kechasi, kimyoviy ekskursiyalar, ijodiy konferenziya, olimpiada va hokazo. Yakka-yakka ayrim bolalar uchun olib boriladi.

1997 yil 29 avgustda O'zbekiston Oliy majlisining I- chaqiriq IX - sessiyasida «Ta'lim to'g'risida»gi qonuni va «Kadrlar tayyorlashning Milliy dasturi» qabul qilindi. «Kadrlar tayyorlashning Milliy dasturi»ning 3 ta asosiy maqsadi bo'lib, ular:

1) Ta'lim sohasini tubdan isloh qilish

2) Ta'lim sohasini o'tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to'la xalos etish

3) Rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma'naviy- axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratish.

Demak, yuqori malakali kadrlar tayyorlash uchun, har bir fanni shu jumladan kimyo fanini ham ilg'or pedagogik texnologiyalar asosida o'qitish talab etiladi.

Qonun va dastur talablarida hozirgi talablar darajasida didaktika ta'limotini amalga oshirish asosiy vazifa qilib qo'yilgan.

Jamiyat ta'lim-tarbiya muassasalari oldiga o'sib kelayotgan yoshlarimizda bilim tafakkur qirralarini o'stirib faol mushohada qilish kabi xislatlarini shakllantirish, ilm borasida kuch quvvatni rivojlantirish kabi talabni qo'yadi. Shu sababli Prezidentimiz kuch-bilim va tafakkurda degan g'oyani ilgari surdi.

Didakrtik tafakkurning shakllanishi va taraqqiy etib rivojlanishi ta'lim jarayonida amalga oshiriladi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun o'quvchilar fan asoslarini bilim, ko'nikma, malakalarni chuqur egallab borishlari kerak.

- Hozirgi sharoitda jamiyat talabiga muvofiq ta'lim-jarayonida uchta asosiy funksiya amalga oshadi.