Мавзу. Корхона маълумотларини шакллантириш Режа: Кириш Корхоналар моҳияти ва фаолиятнинг асоси

Корхона фаолиятининг ички ва ташқи муҳити
Ички муҳитнинг ўзаро алоқалари натижасида тайёр маҳсулот пайдо бўлади, ишлар бажарилади ва хизмат кўрсатилади, яъни тўғри йўлга қўйилган ишлаб чиқариш ва меҳнатга ҳақ тўлаш фаолияти юзага келади.
Корхона фаолиятининг ички муҳити иқтисодий ишлаб чиқариш ташкилоти хоссаларининг намоён бўлиш шакллари ва хусусиятларини акс эттиради, бунинг натижасида у ўз фаолияти натижалари бўйича жамият эҳтиёжларини қондиради ва қондиради, шунингдек ташқи шароитларга жавоб беради, уларга ва бошқа омилларга мослашади.
Ички омиллар (субъектив) инсоннинг муайян фаолияти билан боғлиқ. Улар менежерлар ва ходимларнинг ҳаракатларига тўлиқ ва тўлиқ боғлиқдир. Тадбиркорлик субъекти ички муҳит омилларини билиши ва аниқ бошқарув қарорлари орқали ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга таъсир қилиши керак.
Ички муҳит омилларининг моделлари корхона стратегиясига ва ушбу омилларни бошқариш қобилиятига қараб турли хил вариантларга эга бўлиши мумкин.
Таркибий элементларнинг рўйхати жуда кенг: мулк ҳуқуқи; атроф-муҳит; стратегия корхона ресурсларини тақсимлашда ушбу нисбатни белгилашга қаратилган ҳаракатлар мажмуи сифатида; корхонанинг ташкилий тузилмаси; ресурслардан мақсадли фойдаланишни ўз ичига олган технология; ҳокимият ва унинг манфаатларига таъсир қилиш ҳуқуқидан фойдаланиш; ташкилий ва иқтисодий маданият жамиятда шаклланган идеаллар, қадриятлар, маънавий анъаналар, инсон хулқ-атворининг нормалари ва қоидалари.
Корхоналарнинг ташқи мухит билан алоқаси уларнинг ташқи тизимга чиқишида рўй бериб (ресурсларни жалб қилиш, уларнинг қийматини аниқлаш, хом ашё, материал ва ёқилғининг ўз вақтида етказиб турилиши ва ҳоказо), ташқи муҳитга ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар оқими ёрдамида таъсир кўрсатиш жараёнида намоён бўлади, рақобат омили, ижтимоий омиллар, сиёсий омил, демографик омил, маркетинг, халқаро омил.
Корхоналар фаолияти самарадорлигини аниқлаб берувчи ташқи муҳит – бу, биринчи ўринда маҳсулот истеъмолчилари, хом ашё ва бошқа материал етказиб берувчилар, шунингдек давлат органлари ҳамда корхонага яқин жойда яшовчи аҳоли ҳисобланади.
Хўжалик юритувчи субъектнинг фаолияти натижалари асосан ташқи муҳит билан белгиланади. Иқтисодий фаолиятга таъсир қилувчи ташқи омиллар иқтисодий қонунларнинг таъсирини акс эттиради. Тизимли ёндашув нуқтаи назаридан ҳар қандай корхона учлик жараёнини амалга оширади, хусусан: ташқи муҳитдан манбаларни олиш; ресурсларни маҳсулотга (иш, хизмат) айлантириш; маҳсулотни ташқи муҳитга қайтариш.
Ишлаб чиқаришни автоматлаштириш - энергия, материаллар ёки маълумотларни олиш, конвертация қилиш, узатиш ва фойдаланиш жараёнларида инсон иштирокини тўлиқ ёки қисман алмаштириш учун техник воситалардан фойдаланиш. Алоҳида операцияларни ва жараёнларни қамраб оладиган қисман автоматлаштириш ва бутун иш тсиклини автоматлаштириш мавжуд. Автоматлаштирилган жараён инсоннинг бевосита иштирокисиз амалга оширилса, улар ушбу жараённи тўлиқ автоматлаштириш ҳақида гапиришади.
Автоматлаштириш даражаси механизация даражаси билан бир хил кўрсаткичлар билан тавсифланади. Бу ишлаб чиқаришни автоматлаштириш коэффициенти, ишларни автоматлаштириш коэффициенти ва меҳнатни автоматлаштириш коэффициенти. Уларнинг ҳисоб-китоби ўхшаш, аммо автоматлаштирилган иш ёрдамида амалга оширилади.
Шундай қилиб, ишлаб чиқаришни комплекс механизациялаш ва автоматлаштириш бу барча ишлаб чиқариш соҳаларида, операциялар ва иш турларида ўзаро боғлиқ ва бир-бирини тўлдирувчи машиналар, асбоблар, асбоблар, жиҳозларни кенг жорий этишдир. Бу ишлаб чиқаришни жадаллаштиришга, меҳнат унумдорлигини оширишга, ишлаб чиқаришдаги ишчи кучининг улушини камайтиришга, меҳнат шароитларини энгиллаштиришга ва яхшилашга, маҳсулотларнинг меҳнат зичлигини пасайтиришга ёрдам беради.

Хулоса

Корхона – ижтимоий ишлаб чиқаришнинг бош бўини бўлиб, унда илмий иқтисодиётнинг асосий иқтисодий масалалари ҳал этилади.

Маҳсулотлар яратиш ва хизматлар кўрсатиш муайян технологик жараёнлар, меҳнат қуроллари материаллари, одамларнинг билими ва кўникмалари ижтимоий меҳнат тақсимоти ва кооперациялашга асосланган ҳолда мустақил амалга ошириладиган тизимга айтилади.
Корхона иш ўринларини беради иш ҳақи тўлайди солиқлар тўлаш йўли билан давлат ва ижтимоий дастурларни амалга оширишда қатнашади.
Айнан корхонада маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнлари ва ишчини ишлаб чиқариш воситалари билан ўзаро алоқаси амалга оширилади.
Корхона ўз фаолиятини ўзи бошқаради, ишлаб чиқарилган маҳсулотни олинган соф фойдани солиқ ва бошқа тўловларни тўлагандан сўнг қолган қисмини тасарруф этади. Корхоналарда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ҳажми ва ассортименти, хилма-хиллиги, хом ашё етказиб берувчилар ва ҳаридорлар нархларни шакллантириш, ресурслардан тежамли фойдаланиш, кадрларни қўллаш, юқори унумли техника ва технологиядан фойдаланиш масалалари ҳал этилади.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясида хусусий мулк мулкчилик шаклининг бошқа кўринишлари билан бир қаторда дахлсизлиги ва давлат томонидан муҳофаза қилиниши белгилаб қўйилган. Янги қонунчилик ҳужжатларида янги иқтисодий тушунча - корхонанинг ташкилий-ҳуқуқий шакли тушунчаси киритилган.
Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари бу бозорда корхоналар фаолиятининг ҳуқуқий шартлари. Ҳуқуқий шаклларнинг хилма-хиллиги тадбиркорлик фаолияти учун капитални жалб қилиш усулларини диверсификатсия қилиш, шунингдек корхоналарни ҳар хил жавобгарлик шаклларидан ҳимоя қилиш, шунингдек, бажарилаётган ишларнинг хавфлилигига, рақобат даражасига, бозорга кириш тактикасига қараб бозорда турли хил ҳаракатларни амалга оширишга имкон беради.
Ички муҳитнинг ўзаро алоқалари натижасида тайёр маҳсулот пайдо бўлади, ишлар бажарилади ва хизмат кўрсатилади, яъни тўғри йўлга қўйилган ишлаб чиқариш ва меҳнатга ҳақ тўлаш фаолияти юзага келади.
Корхона фаолиятининг ички муҳити иқтисодий ишлаб чиқариш ташкилоти хоссаларининг намоён бўлиш шакллари ва хусусиятларини акс эттиради, бунинг натижасида у ўз фаолияти натижалари бўйича жамият эҳтиёжларини қондиради ва қондиради, шунингдек ташқи шароитларга жавоб беради, уларга ва бошқа омилларга мослашади.
Ички омиллар (субъектив) инсоннинг муайян фаолияти билан боғлиқ. Улар менежерлар ва ходимларнинг ҳаракатларига тўлиқ ва тўлиқ боғлиқдир. Тадбиркорлик субъекти ички муҳит омилларини билиши ва аниқ бошқарув қарорлари орқали ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга таъсир қилиши керак.
Ички муҳит омилларининг моделлари корхона стратегиясига ва ушбу омилларни бошқариш қобилиятига қараб турли хил вариантларга эга бўлиши мумкин.
Фойдаланилган адабиётлар:

1. 
   http://www.Ziyonet.uz
   
2. 
   http://www.economics.ru
   
3. 
   http://www.inf.com
   
4. 
   http://www.fayllar.org