Mavzu: Lazer nurlarining xossalari

Kurs ishi maqsadi.Lazerning rivojlanish jarayonlarini va bu rivojlanishning boshqa sohalarga ta’siri haqida tushuncha berish.Hamda ushbu sohaning paydo bo’lishi natijasida ko’plab muammolarga yechim topilishi va muammolarning hal etilishi haqida talabalarda ko’nikma hosil qilish.
Kurs ishi predmeti. ,,Lazer nuri xossalarini ya`ni monoxramatligini,kogorentligini, yo`nalganligini va ravshanligi” o`qishiz usullari orqali soddalashtirish vabunda turli metod va usullardan foydalanish.
Kurs ishi vazifasi:
1.,,Lazer nurlarining xossalar”i bo`yicha mavzuga doir ma`lumotlar yig`ish.
2.,,Lazer nurining xossalari” mavzusining ilmiy metodik tahlili va o`qitish metodikasini o`rganish.
3. ,,Lazerlarning xossalari “ mavzusi bo'yicha bilimlarni mustahkamlash.
1.Lazer nuri haqida tushuncha
Lazer so`zi inglischa ,,laser” so`zidan olingan . ,,Laser” so`zi esa ,,Light Amplification by stamulated Emission of Ratiation”iborasining bosh harflaridan olingan bo`lib, ,, Majburiy nurlanish tufayli yorug`likning kuchayishi” ma’nosini anglatadi. Lazer nurlanishi ultrabinafsha, infraqizil va ko`zga ko`rinadigan diapazondagi elektromagnit to`lqinlardir. Bu to`lqinlar atom va molekulalarning majburiy ( stimullangan ) nurlanishga asoslanib hosil qilinadi. Bunday nurlanish hosil qiluvchi qurilmani lazer yoki optik kvant generator (OKG)deyiladi.
Sovet fizigi V.A. Fabrikant 1940-1941-yillarda gaz razryadi spektrini o`rganish ishlari davomida ,, majburiy nurlanish hisobiga” yorug`lik intensivligini kuchaytirish mumkinligini isbotladi. 1955-yilda Sovet fiziklari A.M.Proxorov va N.G.Basov o`ta yuqori chastotali birinchi kvant generatorini yaratdi. Bu mikroto`lqin diapazonidagi optik kvant generator mazer edi. 1958-yilga borib Proxorov va Basov bilan ayni bir vaqtda AQSH fizigi CH.Tauns ko`zga ko`rinadigan yorug`lik spektri diapazonida kvant generatori -lazer qurish mumkinligini ilmiy va amaliy isbotladilar.
Lazes qurilmalarida ishlatiladigan ishchi materiallarni lazer materiallar deyiladi yoki ularni faol ( aktiv ) moddalar deb ataladi. Faol muhit sifatida yoqut kristali ( rubin ) ishlatiladigan lazer 1960-yil yaratilgan.Keyingi kashfiyotlarda neon Ne va geliy He gazlar aralashmasi qo`llaniladigan lazer (1960 y ) , neodim Nd ionlari qo`shilgan silikat shisha qo`llanilganlazer (1961y) , yarimo`tkazgich birikma kalsiy mishyakli CaAs kristallari qo`llanilgan lazer ( 1962 y ), anorganik suyuqlikdagi neodim eritmasi selenoksixlorid SeOC  va organik bo`yoq eritmalari ishlatiladigan lazerlar (1966 y), yaratildi. 1974-yilga kelib faol moddalar ( Lazer materiallari )soni 200 bo’lgan lazer shishalar shisha hosil qiluvchi kampanentalar va faol aralashmalar sifatida olingan ionlardan iborat bo’ladi.Ushbu jarayonlarni va hodisalarning o’rganilishi lazer nurlarining uzviy ravishda optikaga bog’liq ekanligini bilishimiz mumkin.Demak yuqoridagilardan foydalangan holda biz lazer nurlarining har birjarayonini ya’ni ishlash prinsipi bo’ladimi,turli xil xossalari bo’ladimi har birini optika qonun va qoidalari bilan osongina tushuntirib berishimiz va shu qonuniyatlar asosida lazerga tegishli bo’lgan jarayonlarni o’rganishimiz mumkin bo’ladi.So’zimizni isboti sifatida shu qonuniyatlarga mos keladigan jarayonlardan birini ko’rib chiqaylik.Bunga misol ta’riqasida hammamiz uchun tanish bo’lgan Doppler effektini ko’rib chiqaylik. Elastik to’lqinlarda kuzatiladigan doppler effekti elektromagnit to’lqinlarda ro’y beruvchi hodisa hisoblanadi.Lekin yorug’likdagi doppler effektida to’lqin manbayi tezligi va qabul qiluvchi tezliklarga bog’liq bo’lib,u nisbiy tezliklar bilan ifodalanadi. Yuqoridagi aytib o’tgan jarayonimiz uzviy ravishda chastota orqali doppler effektini ifodalashini aytib o’tishimiz joizdir.
To’lqin tarqalish yo’nalishi va kuzatuvchi orasidagi burchak 90° bo’lsa,doppler effektini ko’rinishini quyidagicha yozishimiz mumkin: