Mavzu: Lazer nurlarining xossalari

2. Lazer nurining xossalari
Bizga optika kursidan ma’lumki lazer nurlarining bir necha turlari mavjuddir Bunga misol sifatida uning monoxramatliligini, kagarentliligini yo’nalganliligini hamda ravshanligini keltirishimiz mumkin. Bu jarayonlar orqali biz lazer nurlarining xossalari deb ataluvchi uni yanada batafsilroq ochib beradigan jarayonlar bilan tanishishimiz mumkin.Ushbu jarayonlar bizga to’laqonli lazer nurini nima ekanligini ko’rsatib beruvchi asosiy faktlardan biri hisoblanadi. Bilamizki har bir o’rganilayotgan jarayonlar bejiz o’rganilmaydi va bejiz shakllantirilmaydi. Ularni o’rganishga va ular haqida ko’p ma’lumotlarga ega bo’lishga harakat qilishimiz ushbu jarayonlarni hayotimizda katta ahamiyatga ega ekaigini ko’rsatadi.Demak shu katta ahamiyat kasb etadigan yana bir jarayonlardan biri ,biz yuqorida to’laqonli ma’lumotlar asosida yoritishga harakat qilayotgan lazer nurlari hisoblanar ekan.Ushbu jarayon ham boshqa jarayonlar kabi turli hil hususiyatlarni va xossalarni namaoyon etadi. Demak, bu jarayonlarni biz yuqorida sanab o’tganligimizni yana bir bora ta’kidlashimiz mumkindir.Endi bu jarayonlarni monoxramatlilik tushunchasidan boshlagan holatda birma bir ta’riflab, xossalarni izohlab chiqaylik.
Lazerda ishlatiladigan faol holat energiyasi va tirg’um holat energiyasi orasidagi farq doimo quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
[ E =   -   ] ( 1 )
Bu yerda E=const nurlanish monoxramatik bo’ladi. Bu nurlanish monoxramatik bo’ladi.Bu nurlanish chastotasi va davri vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydi.Lazer nurlari aniq bir optik o’q bo’yicha yo’nalagan bo’ladi.
Shuning uchun ham ular aniq yo’nalishda nurlanish hosil qiladi.
Moddaning sindirish ko’rsatkichi yorug’lik to’lqinining chastotasi (yoki to’lqin uzunligi ) ga bog’liqligi bilan yuzaga keluvchi hodisalarga yorug’lik dispersiyasi deyiladi. Dispersiya so’zi lotincha so’zdan olingan bo’lib, ,,sochilish” degan ma’noni anglatadi.Bizga ma’lumki dispersiya hodisasini birinchilardan bo’lib o’rgangan olim bu Isaak Nyuton hisoblanadi. U o’zining o’tkazgan tajribasi asosida prizmaga tushurilgan oq yorug’lik nuridan 7 ajoyib ranglar jilosi ajralganligini ko’rsatib bergan. Bu o’tkazilgan tajribalar asosida shuni aytishimiz mumkinki,oq yorug’lik nuri murakkab tuzilishga ega ekanligini va undan ajralib chiqqan barcha ranglar o’zining to’lqin uzunligi va chastotasiga egadir.Yana ma’lumot sifatida shuni aytishimiz mumkinki,bitta rangga ega bo’lgan nurni monoxramatik nur deb ataymiz.
Bu tushuncha esa har bir nur uchun asosiy fakt bo’lib xizmat qiladi. Oq nurning prizmadan o’tishida ranglarga ajralishiga sabab, turli ranglar uchun prizmaning nur sindirish ko’rsatkichi turlicha bo’lishi va turli burchakka og’ishidir. Ko’zga ko’rinadigan nurlarning to’lqin uzunligi quyidagicha. Nur bir muhitdan ikkinchisiga o’tganda chastotasi o’zgarmaydi. To’lqin uzunligi va tarqalish tezligi o’zgaradi.