Mavzu: maktabgacha ta’lim tashkilotlarida axloqiy tarbiya vositalari reja kirish

5. Axloqiy tarbiya metodlari
Bolalar maktabgacha ta’lim muassasasisida kichkintoylar ohrta guruxdan boshlab ma’lum bir vazifani bajarishga ohrgatib boriladi. Tarbiyachi bolalarga ishning mazmunini, uni nima uchun ohz vaqtida bajarish zarurligini, bu ishni bajarishda jamoadagi xar bir bola javobgar ekanligini tushuntiradi. Tarbiyachi ishni bajarishda bolalarga yordam beradi.
Katta gurux bolalari ohz vazifalariga kohproq javobgarlikii sezgan xolda munosabatda bohlishlari, uning axamiyatini tushunishlari, tashabbus kohrsatishlari, boshlagan ishni oxirigacha olib borishlari lozim.
Pedagog bolalarda ohsimliklarni extiyotlashga, kichkinalarni faqat yohlkadan yurishga, gullarni bosmaslikka, uzmaslikka, tohkilgan barglarni terishga, tabiatda yuz berayotgan ohzgarishni kohra bilishga ohrgatadi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda intizomlilikni va madaniyatli xulqni tarbiyalashda quyidagi shart-sharoit zarur:
1. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda intizomlilik va xulq madaniyatini tarbiyalashda tarbiyachi, ota-onalar, obrohyi va madaniyati, ularning ohzaro munosabatlari eng muxim va birinchi darajali axamiyatga ega.
2. Bolalarni intizomlilikka ohrgatishda aniq tuzilgan kun tartibi xam muximdir.
Agar bugun tishni tozalash kerak bohlsa, uni ertaga xam, indinga xam, xullas xar doim tozalab borish kerak.
Xap gal tartib buzilganda tanbex berib turish kerak.
Umuman intizom kattalarni xurmat qilish, ohrtoqlari bilan inoq bohlib ohynash, ohyinchoq va boshqa buyumlarni extiyotlab saqlash, talablarni ohz vaqtida bajarish demakdir.
Bunday xulq-avtorni tarbiyalash uchun bolalarning butun xayoti yuvinish, kiyinish, yighib-terish kabi ishlarni bajarish va qat’iy tartibga bohysundirilgan bohlishi kerak.
3. Bolalar yashaydigan xona asbob-anjomlarining tohghri joylashtirilishi xam intizomlilikni va axloq madaniyatini tarkib toptirishda muxim axamiyatga ega.
4. Bolalar guruxida ularning qiziqishi, rivojlanishi, yosh xususiyatiga mos bohlgan ohyinchoqlarning yetarlicha bohlishi turli xil faoliyatni boshlash va rivojlantirish, birgalikda ohynash, mexnat qilish, qiziqishlar bohyicha mashghulot bilan band bohlishga sharoit yaratadi va nomakbul xatti-xarakatlarning oldini oladi.
5. Bolalarda intizomlilik va xulq madaniyatini tarbiyalashda bolaning ongliligiga asoslanish kerak. Buning uchun kattalar boladan talab qilinayotgan narsani nima uchun bajarish kerakligini unga yaxshilab tushuntirishlari kerak. Bola muayyan qoidani egallab olgandan keyingina topshiriqni aniq va tohliq bajarishga xarakat qiladi.
6. Pedagog bolalar guruxida iltifotlilik muxitini yaratish uchun bolalarning faoliyatlari xilma-xil va mazmunli bohlishiga e’tibor beradi. Bu bolalarda doimo biror ish bilan mashghul bohlishga intilish uyghotadi, ularning xayotini yohlga qohyadi, intizomlilik va xulq madaniyatini tarkib toptirishga ijobiy ta’sir etadi.


XULOSA
Tarbiyachi bolalarning bir-biriga hurmat va e’tibor kohrsatishlarini mashq qildirish uchun kundalik xayotdagi, turmush faoliyatidagi xar qanday imkoniyatdan foydalanadi. Yuvinish va sayrga chiqish vaqtida tezroq harakat qilish talab etiladi. Bunga sabab boshqa birovni tohxtatib qolish mumkin emasligidadir. Kiyinish va yechinish vaqtida tarbiyachi bolalarni ohrtoqlariga yordam sohrab murojaat qilishga va jon deb yordam kohrsatishga ohrgatib boradi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda insonparvarlikni tarbiyalash uzoq vaqtni talab etadigan murakkab jarayondir. Uni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun pedagoglar jamoasi va ota-onalar ohzaro xamkorlikda ishlab, bolalarda ijobiy xis-tuygularni uyghotishga qaratilgan tarbiya usullarini izchillik bilan amalga oshirib borishlari kerak.
Axloq qoidalarini mashq qildirishda pedagogik talab bir xil bohlishi lozim. Ya’ni har ikkala tarbiyachi ham bir xilda ish olib borishi kerak, aks xolda, bolalarning kattalar xususiyatiga moslashishi qiyin bohladi.
Axloq qoidalari birin-ketin ohrgatib, singdirib boriladi, aks xolda bola birdaniga xammasini ohzlashtirib ololmaydi. Bolalarning axloq qoidalarini ohzlashtirib olishini tarbiyachining nazorat qilib turishi muxim ahamiyatga ega. Nazorat qilib turish baxolash bilan qohshib olib boriladi. Tarbiyachi bolalar xulkini qohllab-quvvatlaydi yoki ayrimlari qaytarilmasligi uchun ogoxlantiradi. Masalan: «Bizning Lola qanday saramjon, u xamma ohyinchoqlarni qutisiga solib, qopqoghini yopib qohydi».
Bular xammasi bolalarni yaxshi na’munaga taqlid qilishga, tarbiyachining maqtovini eshitishga undaydi.
Estetik tarbiya axloqiy me’nat va jismoniy tarbiya bilan chambarchas boliqdir. Estetik va axloqiy tarbiyaning o’zaro boliqyaigi shundaki, kishining go’zallikni idrok etishdan quvonish, uning boshqa kishilarga yaxshilik qilganidan xursand bo’lishga o’xshab ketadi. Aksincha, go’zallikni ko’ra bilmaslik, undan zavqlana olmaslik yomon ishlarni qilishga olib keladi. Sanoatning tarbiyaviy kuchi shundaki, odamni hayotdagi voqealarni, hodisalarni chuqur his-hayajon bilan idrok etishga majbur etadi. Estetik tarbiya me’nat tarbiyasi bilan ham boliq. Me’nat faoliyati bolalarni quvontiradi.
Agar inson estetik jihatdan tarbiyalangan bo’lsa, u har qanday qiyin ishda ham go’zallikni ko’ra oladi va uni zo’r zavq-shavq bilan bajaradi. Estetik va jismoniy tarbiya o’rtasida mustahkam bolanish mavjud bo’lib kishining musta’kam solii uchun mu’im sanaladi. Insonning jismoniy kamoloti go’zallikni tasavvur eta olmaydi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning estetik rivojlanishida, ayniqsa, estetik tarbiya emas, hissiy va sensor rivojlanishi to’risida o’ylash kerak. Bola yaltiroq bo’yoqdan xursand bo’ladi, bir maromdagi tovush va harakatlardan huzur qiladi. Bola hayotining birinchi yilida uning sensor qabul qiluvchanligi takomillashib boradi. Bu yoshdagi bolada kechinmalarning shakllanishida kattalar mu’im rol o’ynaydi. Bola hayotining ikkinchi yilida uning idroki sekin - asta takomillashib boradi.
Xulosa qilib aytganda, axloqiy tarbiya bolalarni har tomonlama barkamol tarbiyalashning mu’im omili bo’lib, aqliy, estetik, ma’naviy va jismoniy tarbiya bilan chambarchas bolangan holda amalga oshiriladi.