Mavzu: Ma‘lumotlar bazasi, ularni tuzish, saqlash va kayta ishlash. Ma‘lumotlar bazasining grafik tasviri

1-rasm. Mashina ichidagi axborotlar bazasining mazmuni.
Ma‘lumotlar bazasini boshqarish uchun uni tashkil etish va yuritishda sohalashtirilgan samarali dasturiy vosita - Ma‘lumotlar bazasini boshqarish tizimidan foydalaniladi.

Ma‘lumotlar bazasi kaytarilmaydigan ma‘lumotlarning yaxlitlangan jamlamasi sanaladi. Uning asosida mazkur sohaning barcha masalalari xal etiladi. Ma‘lumotlar bazasida ko’p kirrali kirish va aynan bir xil ma‘lumotlardan turli mijozlar foydalanish imkoni mavjud.

Tashkil etiladigan Ma‘lumotlar bazasi tuzilmasi predmet sohasi ma‘lumotlarining axborot-mantiqiy modelini aks ettirishi lozim. Ma‘lumotlar bazasidagi mantiqiy o’zaro bogliklik ma‘lumotlar modeli namunasiga muvofik tashkil etiladi.

Boshqaruvning informatsion tizimi karorlari tezkor zaruriy va kerakli ma‘lumotlarni olish uchun mo’ljallangan.

Axborot texnologiyasi quydagilarga asoslangan:

• 
  EHM, orttexnika va telekommunikatsion vositalardan kengrok foydalanishga;
  
• 
  foydalanuvchining axborotlashtirish jarayonidagi faol ishtirokiga;
  
• 
  umumiy dasturli ta‘minlov va muammolariga mo’ljallangan keng foydalanishda;
  
• 
  ma‘lumotlar bazasi va dasturlariga, shunindek lokal va global EHM tizimlariga ruxsat berilgan imkon mavjudligi;
  
• 
  telekommunikatsiyadan foydalanish;
  
• 
  karorlarni qabul qilish va kayta ishlash jarayonlaridagi taxliliy holatlar uchun mutaxassislarning avtomatlashtirilgan ish joylari;
  
• 
  sun‘iy intelekt tizimini qo’llash;
  
• 
  ekspert tizimini tatbik etish;
  

Avtomatlashtirilgan ma‘lumotlar bankidan foydalanish, ma‘lumotlarni mantiqiy va jismoniy tashkil qilishda mustaqil amaliy dasturlarning yetarlicha yuqori darajadaligini, ma‘lumotlarni boshqarishni integratsiyasi va markazlashishi, ma‘lumotlarning ortiqcha yo’qotishlarining bartaraf etilishi, ma‘lumotlarni teleprotsessorli kayta ishlash va paketlarning aralashishi mumkinligi ma‘lumotlarning o’zaro bogliklik majmuiga ko’p omilli intilishlarni ta‘minlash imkonini beradi. Shuning uchun boshqaruv BAT ishlanmalari barcha sohalar uchun qo’llashda avvalo avtomatlashtirilgan ma‘lumotlar bankini yaratish bilan boglik. Har qanday boshqaruvni asosi bo’lib, ob‘ektni holati hisoblanadi, shuning uchun ma‘lumotlarning avtomatlashtirilgan tizimi, ularni tashkil etilishi, dikkat bilan kiritish, saqlash foydalanish tizimining markazi hisoblanadi.

Ma‘lumotlar bankining vazifalari: predmet sohasining adekvat informatsion tasavurlanishi, foydalanuvchilarga zaruriy ma‘lumotlarning berilishi va yangilanishi, saqlanishning ta‘minlanishi.

Har qanday ma‘lumotlar banking tarkibiy qismi bo’lib, ma‘lumotlar bazasini tizimi (MBBT), ma‘lumotlar bazasi administratori, amaliy dastur taminlovi.

Ma‘lumotlar bankining boshqarish tizimini vazifalashtirish, ma‘lumotlar bazasini ikki xil darajada tashkil qilishga asoslangan:

-mantiqiy

-jismoniy.

Ma‘lumotlarning mazkur ikki darajasi ma‘lumotlarni tashkil qilishning ikki omiliga to’g’ri keladi: EHM xotirasida ma‘lumotlarni saqlashga jismoniy nuqtai-nazardan ma‘lumotlarni amaliy ilovalarida foydalanishda mantiqiy nuqtai nazaridan. Umumiy holatda ma‘lumotlarni tashkil qilishning jismoniy va mantiqiy strukturalarini mos kelmasligi ham mumkin.

Ma‘lumotlarni boshqarish vositalarining rivojlanishi axborot texnologiyalari bazasiga kurilgan har qanday axborot tizimining asosi hisoblanadi.

Ma‘lumotlar bazasi (date base)– bu EHM ning tashki xotirasida saqlanadigan har qanday jismoniy, ijtimoiy, ststistik, tashkiliy va boshqa ob‘ektlar, jarayonlar, holatlarning o’zaro boglik va tartiblashtirilgan majmuidir.

Ma‘lumotlar bazasi (MB) har xil foydalanuvchilarning axborot yetishmovchiligini ta‘minlash uchun mo’ljallangan. Amaliyotda ko’pchilik ma‘lumotlar bazasi chegaralangan predmet sohasi uchun loyxalashtiriladi. Bitta EHM da bir qancha ma‘lumotlar bazasi birlashishi mumkin.

Ma‘lumotlar bazasini boshqarish tizimining shunday imkoniyatlarini, ya‘ni ma‘lumotlar sirliligi va ximoyalanishi ta‘minlash, inkordan keyin ma‘lumotlar bazasining tiklanishi, ma‘lumotlar bazasi bilan ishlashda hisob yuritish lozimdir.