Mavzu. Marketing tadqiqotlari va axborotlar tizimi

1-rasm. Marketing tadqiqotlarining asosiy vazifalari 
Marketing tadqiqotlarining klassifikatsiyasi quyidagi rasmda o‘z ifodasini topgan. 
2 - rasm. Marketing tadqiqotlari klassifikatsiyasi 
Tushuntirish tadqiqotlari marketing muammolarini, bozorlarni muammolarini ochib 
berishga yo‘naltirilgan. 
Sabab-oqibat tadqiqotlari sabab-oqibat aloqalariga nisbatan gipotezalarni qidirishda 
o‘tkaziladi. 
Testli tadqiqotlar qabul qilingan marketing qarorlarini to‘g‘riligini tekshirishga 
yo‘naltirilgan. 
Prognoz tadqiqotlar ob’ektning kelgusi holatini baholash bilan bog‘liqdir. 
Marketing 
tadqiqotlarining 
yo‘nalishlari 
bo‘lib 
quyidagilar 
hisoblanadi: 
iste’molchilarni, bozorni, makro muhitni, firmaning ichki muhitini, raqobatchilarni, 
marketing 
tadqiqotlarining 
vazifalari
raqobat muhiti 
tahlili
bozor 
klnyunkturasi 
tahlili
dastur va 
strategiyalarni 
asoslash
marketing 
fnuksiyalarini 
samaradorligini 
baholash
isteʼmolchilar 
fikrlarini 
aniqlash
boshqaruv 
qarorlarini 
qoʻllab-
quvvatlash
Oʻtkazish joyi boʻyicha
kabinet
dala
qamrab olish darajasi 
boʻyicha
to'liq
tanlanma
maqsadi boʻyicha
qidiruv
tushintiruv
sabab-oqibat
test
prognoz qilish

---

sotishni, siljitishni, narxni, tovarni o‘rganishdir. Ularning maqsadi esa, ya’ni 
iste’molchilarni o‘rganishda bozorni segmentlash, maqsadli bozorni tanlash, bozorni 
o‘rganishda – bozor sig‘imini baholash, makromuhitni o‘rganishda tashqi imkoniyat va 
tazyiqlarni baholash, raqobatchilarni o‘rganishda firmaning raqobatli ustunligini 
ta’minlash, sotishni o‘rganishda samarali sotish tarmoqlarini tuzilishini, siljitishda axborot 
bilan ta’minlash darajasini va firmaga va uning tovarlariga nisbatan sodiqligini oshirish, 
narxni 
o‘rganishda 
narxni 
optimallashtirish; 
tovarni 
o‘rganishda 
tovarning 
raqobatbardoshligini oshirishdan iborat bo‘ladi. 
Marketing tadqiqotlarining asosiy maqsadi, uning vujudga kelish, shakllanish va 
rivojlanishning ob’ektiv sabablari, zarurati bilan belgilandi hamda uning maqsadi 
nihoyatda keng va murakkab masalalarni hal qilishga karatilgandir. U ishlab chiqarishni 
xaridor ehtiyojiga moslashtirib, talab va taklifni muvozanatiga erishgan holda, uni tashkil 
etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda keltirishdir. Bunga erishish uchun marketing 
kuyidagi muhim vazifalarni hal etmog‘i lozim: 
• xaridorlar (iste’molchilar) ehtiyojini o‘rganish; 
• tovarlarga bo‘lgan ichki va tashqi talablarni o‘rganish; 
• korxonaning faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga moslashtirish; 
• talab va taklif to‘g‘risidagi olingan ma’lumotlar asosida bozorni o‘rganish; 
• tovarlar reklamasini tashkil etish, xaridorlarni tovarlarni sotib olishga qiziqishini 
oshirish; 
• tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi korxona tadqiqotlarini amalga oshirish uchun 
ma’lumotlar to‘plash va tahlil qilish; 
• tovarni bozorga chiqarishdagi barcha xizmatlar to‘g‘risida ma’lumotlar olish; 
• to‘ldiruvchi tovarlar va urnini bosuvchi tovarlar to‘g‘risida axborotlar yig‘ish; 
• tovarlarga bo‘lgan talabni istiqbollash, ularni amalga oshirishni nazorat qilishdan 
iboratdir.
Marketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy hisobini 
ishlab chiqishga imkon beradi. Bularsiz sotishning maqbul darajasini belgilash mumkin 
emas. Bunday darajada odatda, minimum, maksimum oralig‘ida hisoblab chiqiladi.