Mavzu: mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish

 
 
 
 
 
10.3-rasm. Ishchi kuchiga talab bilan ish haqi o‘rtasidagi bog‘liqlik 
(1) va (3) tenglikdan foydalanib quyidagi munosabatni yozamiz. 
W
MR
MP
MRP
L
L
=

=
tenglikning ikkala tomonini chekli mahsulot 
L
MP
ga 
bo‘lamiz. Natijada quyidagini olamiz:
L
MP
W
MR =
.
(4) 
MRC
Q
L
W
=



Munosabatning chap tomoni ish haqi stavkasining bir birlik mahsulot ishlab chiqarish 
uchun ketgan mehnat sarfiga ko‘paytirilganiga teng, ya’ni bu ishlab chiqarishning 
chekli xarajatidir.
Tarmoq bo‘yicha mehnat bozorini ko‘rib chiqamiz. Umumiy bozor talabi 
tarmoqdagi firmalar talablari yig‘indisi bilan aniqlanadi (10.4-rasm). 
W
W
1
W
0
W
2
L
L
2
L
0
L
1
S
TL
=(MRC)
i
W
E
D
TL
=(MRP)
i
W
e

---

10.4-rasm. Tarmoq mehnat bozori 
Umumiy taklif takliflar yig‘indisidan iboratdir. 
Bu yerda -ishchi uchun sarflanadigan qo‘shimcha xarajat, ya’ni, ish haqi. 
Mehnat qilish va dam olish o‘rtasidagi bog‘liqlik.Har bir ishchi oldidagi 
masala, bu qancha ishlab, qancha dam olish muammosidir. Agar sutkada 24 soat 
bo‘ladigan bo‘lsa, ishchi 24 soat ishlasa, u so‘mga teng bo‘lgan maksimal daromad 
olish mumkin (10.5-rasm).
10.5-rasm. Ish vaqti va dam olish o‘rtasidagi bog‘liqlik 
Agar u ishlamasa, uning maksimal dam olishi bir sutkaga, ya’ni, 24 soatga teng 
bo‘ladi va uning daromadi nolga teng. Ishchining "daromad va bo‘sh vaqti" byudjet 
chizig‘ini chizig‘i orqali ifodalash mumkin. Ma’lumki, ishchi har doim sutkasiga 24 
soat ishlayvermaydi. Tabiiyki, ishchining ish vaqti chegaralangan bo‘ladi, u ma’lum 
vaqt dam olib, o‘zining ishlash qobiliyatini tiklash kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, 
dam olish uni ma’naviy o‘sishini ta’minlaydi. Demak, ishchi ma’lum vaqt ishlab, 
ma’lum miqdorda naf olsa (daromad olsa), u ma’lum vaqt dam olganda ham 
qandaydir naf oladi (ma’naviy o‘sish, zavqlanish). Demak, ishchini qancha vaqt 
ishlab, qancha vaqt dam olishi kerakligi to‘g‘risidagi masalani quyidagicha qo‘yish 
mumkin: 
Daromad, 
so’m 
Bir sutkalik ish vaqti,
Soat-kun
Ì
N
0
24

---

Ushbu masalaning optimal yechimini grafik orqali aniqlaymiz (10.6-rasm).