Mavzu: mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish

 
10.7-rasm. Individual shaxsning mehnati taklifi chizig‘i 
Ish haqining birinchi bosqichida dan ga o‘sishi, ish vaqtini dan soatga 
oshiradi. Bu yerda o‘rnini bosish samarasi daromad samarasidan yuqori bo‘ladi. Ish 
haqining ikkinchi bosqichidagi dan ga o‘sishi, ish vaqtiga ta’sir qilmaydi, ishchi
soat ishlaydi, o‘rnini bosish samarasi daromad samarasiga teng. Uchinchi bosqichdagi 
Ish haqi, 
so’m/sоаt
Bir kundagi ish 
soatlari
W
4
W
3
W
2
W
1
0
t
2
t
4
t
1

---

ish haqining dan ga o‘sishi, ish vaqtini dan ga qisqartiradi, o‘rnini bosish 
samarasi daromad samarasidan kam bo‘ladi. 
Ko‘rinib turibdiki, daromadning o‘sishi dam olishga bo‘lgan talabni oshiradi. 
Ushbu hol ish vaqtini qisqarishi va dam olish vaqtini oshishida o‘z ifodasini topgan. 
Ish haqining oshishi bilan birga dam olishning narxi ham oshadi. 
Odatda, 
rivojlangan 
mamlakatlarda 
aholining 
o‘rtacha 
daromadi, 
rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining o‘rtacha daromadidan ancha yuqori 
bo‘lgani uchun, ular ko‘proq dam olishga harakat qiladi (Daromad samarasi, o‘rnini 
bosish samarasidan yuqori). Rivojlanayotgan davlatlarda ish haqi past bo‘lgani uchun, 
ish haqining o‘sishi, ishchilarni ko‘proq vaqt ishlab, ko‘proq daromad qilishga 
undaydi (o‘rnini bosish samarasi, daromad samarasidan yuqori bo‘ladi). 
Mehnat bozorida monopsoniya bo‘lgan hol. Bunday hol ko‘proq kichik 
shaharlarda uchraydi. Shaharda yagona ishlab chiqarish korxonasi bo‘lib, u shahar 
aholisining asosiy qismini ish bilan ta’minlaydi. 
Shaharda boshqa ish joylari kam bo‘lgani uchun, ushbu vaziyat monopsonik 
bozor vaziyatiga yaqin bo‘ladi. Monopol korxona mahalliy mehnat bozorida ishchi 
kuchini sotib oluvchi yagona korxona bo‘lgani uchun ham u ish haqiga ta’sir qila 
oladi. Korxona ishga yollaydigan ishchilar sonini qisqartirsa, ishga kiruvchilar 
o‘rtasida raqobat kuchayadi va bu ish haqini muvozanat darajasidan pastga tushiradi 
(10.8-rasm). 
Ish haqi 
stavkasi, 
so’m
S
L
=AC
MRC
L
C
M
E
W
e
D
L
=MRP
L
W
N
Mehnat 
miqdori
L
e
L
c
N

---