Mavzu: Milliy qadriyatlar-millat iftixori

Ko‘p ma’noli(polisemantik) so‘zlar 
Nutqiy jarayonda bir necha ma’noda qo`llanuvchi so‘zlar ko‘p ma’noli so‘zlar deyiladi. Ko‘p 
ma’noli so‘zlar bitta so‘z hisoblanadi. Ularni omonimlardan farqlash kerak (omonimlar 
mavzusiga qarang). Ko‘pma’nolilik bir turkum doirasida bo‘ladi. Ko‘p ma’noli so‘zning o`z 
ma’nosi va ko‘chma ma’nolari bo‘ladi. So`zlarning nutq jarayoniga bog`liq bo`lmagan atash 
ma’nosi o`z ma’no sanaladi. So`zning nutq jarayonida boshqa so`zlarga bog`lanib hosil qiladigan 
yondosh ma’nosi ko‘chma ma’no hisoblanadi. Ko‘chma ma’nolar o`z ma’nodan kelib chiqadi. 

---

Matnda ko‘p ma’noli so‘zning faqat bitta ma’nosi reallashadi. O`z va ko‘chma ma’no birikib 
ko‘pma’noli so`zlar hosil bo`ladi. 
Ko‘pma’nolilik quyidagi shakllarda namoyon bo`ladi: 
I.Lug‘aviy ko‘p ma’nolilik (polisemiya) – so‘zlarning va iboralarning ko‘p ma’noli 
bo‘lishidir. U ikki turga bo‘linadi: 
1.Leksik polisemiya (so‘zlar): bosh, ko‘z, yoqa, qo‘l, yo‘l, achchiq, qanot. 
2.Frazeologik polisemiya (iboralar): yaxshi ko‘rmoq (yoqtirmoq, sevmoq), jar solmoq 
(baland ovozda aytmoq, hammaga aytmoq), joni chiqmoq (o`lmoq, qo`rqmoq).
II.Grammatik ko‘p ma’nolilik (polisemiya) - qo‘shimchalarning ko‘p ma’noli 
bo‘lishidir (qo‘shimchalarning shakl va ma’no munosabati mavzusiga qarang). Masalan: ot 
yasovchi: -chi(ishchi, tovlamachi), -lik(yaxshilik, tepalik), -ki(-gi) (tepki, kuzgi); sifat yasovchi: -
li(kuchli, unumli), -lar(kitoblar, dadamlar..) kabi. 
Mavzuni umumlashtiruvchi sharhlar 
Insoniy fazilatlarga oid xalq maqollarini mustaqil tahlil qilish 
(har bir o’quvchiga alohida bittadan beriladi) 
1. 
Ota oldidan o’tma,
Odob oldidan ketma 
2. 
O’g`il ko’rsang, terak ekkin 
3. 
Borsang – qarindosh 
Bormasang - begona 
4. 
Onasi maqtagan qizni olma, 
Yangasi maqtagan qizdan qolma. 
5. 
Qildan qiyiq qidirma. 
6. 
Bir qilgan – madad, 
Ikki qilgan - odat 
7. 
It irillashni onasidan o’rganar 
8. 
Choyning oxirini otangga ham berma 
9. 
Aravani ot oldiga chiqarib bo’lmas. 
10. 
Urgandan turtgan yomon 
So’zlagandan so’kkan yomon
Mavzu bo’yicha topshiriqlar