Mavzu: Minerallarning o’rganish usullari. Reja

Burnonitning kimyoviy tahlili ma’lumotlari:

Shunday qilib, minerallarning kimyoviy formulasi PbCuSbS3shaklida yozilishi kerak.

3-jadval

Bu mineralning formulasini (Mn, Ca) O · SiO2 yoki (Mn, Ca)SiO3 shaklida ifoda etish mumkin.

Atom og‘irliklari Mendeleyev jadvalidan olinadi. Oksidningmolekulyar og‘irligi esa elementlar atom og‘irligi yig‘indisidan tashkiltopadi.
Rentgen spektral tahlil moddaning katod nurlari ta’sirida shumodda tarkibida ishtirok etayotgan har qaysi kimyoviy elementningo‘ziga xos to‘lqin uzunligiga ega bo‘lgan rentgen nurlarinichiqarishiga asoslangan.
Lyuminessent tahlil. Lyuminessensiya hodisasi qorong‘idayaxshi ko‘rinadi. Shunday xususiyatga ega bo‘lgan minerallar nur ta’-sirida biror rangga bo‘yalgandek, ba’zan ochiq rangli bo‘lib yarqirabko‘rinadi.Oddiy ko‘z bilan ko‘rib aniqlash qiyin bo‘lgan minerallarningtog‘ jinslaridagi xol-xol donalarini shunday yo‘l bilan aniqlash judaosondir. Masalan, sheelit (CaWO4) kabi shunday muhim ahamiyatlimineral simobli kvars lampasi ostida chiroyli havo rang (ba’zanko‘kimtir) yoki sarg‘ish-yashil rangli bo‘lib, flyuorit CaF2 tiniq ko‘ktusli bo‘lib flyuoressensiyalanadi. Tarkibida uran, turlicha tarkiblibitumlari bo‘lgan bir qator minerallarning shunday nur chiqarishi juda
yaqqol ko‘rinib turadi.
Shlix tahlili. Tog‘ jinslari va ma’danlarning nurashi natijasida yeryuzida nurash mahsulotlari to‘planadi. Ular orasida kimyoviy barqarorminerallar – kvars, magnetit (Fe3O4), sirkon (ZrSiO4), turmalin, rutil29(TiO2), ba’zan kassiterit (SnO2), oltin, platina va boshqa minerallarsaqlanib qoladi. Ular oqin suvlar bilan yuvilib, soylar va dengizqirg‘oqlari bo‘ylab yotqizilgan jinslar orasida sochilma kon shaklidato‘planadi. Shu bo‘shoq jins namunalarini oddiy asbob-uskunalar yordamidayuvib, «shlix» deb ataladigan eng og‘ir minerallar konsentratiolinadi.Shlixlardagi minerallarning diagnostikasi va miqdorini aniqlashuchun olingan materialning o‘rtacha hajmidagi namunasi (10-20 gmiqdorda) avvalo standart elaklardan o‘tkaziladi va donalarning kattakichikligigaqarab fraksiyalarga ajratiladi. Shundan keyin har qaysifraksiyalar magnit yordamida magnitli fraksiyaga ajratib olinadi.Magnit tortmagan qoldiq elektromagnit yordamida har xil magnittortuvchi (berilayotgan tok kuchiga qarab) yana bir qator fraksiyalargaajratilib, shundan keyin minerallarni solishtirma og‘irligiga ko‘ra
maxsus suyuqliklarga (bromoform, Tule suyuqligi va boshqa) solibmaxsus bo‘lgich yoki oddiy kimyoviy voronkalarda ajratiladi.Minerallarning shunday usullar bilan olingan fraksiyasi avvalbinokulyarda ko‘rib, tashqi belgilariga (donalarining shakli, shaffofligi,yaltirashi, rangi, qattiqligi va boshqa xususiyatlariga) qarabterib olinadi. Undan keyin muayyan sindirish ko‘rsatkichiga ega bo‘lganimmersion suyuqliklar yordamida optik konstantalari aniqlanadiva zarur bo‘lgan hollarda mikrokimyoviy sifat reaksiyalari, spektral,luminessensiya va boshqa tekshirish usullari qo‘llaniladi. Shaffof
bo‘lmagan ma’dan minerallarni sementlovchi moddalar yordamidayaxlitlab, ulardan jilolangan shlif tayyorlanadi va ularni tekshirishmikroskopda qaytgan yorug‘lik nuri ta’sirida olib boriladi.