Mavzu: «musiqa darslari, musiqa savodxonligi jarayonida bastakorlar va xalq xofizlari ijodiyotini o’rganish metodlari»

Harfiy sistema. 
Amaliyotda tovushlar bugin bilan yozilishidan tashqari, Lotin alfaviti asosida harf 
bilan yoziladi. Masalan: 
S D Ye G‘ G A N 
Do re mi fa sol lya si 
Xosila pog‘onalarni yozish uchun harflarga qo‘shimcha bo‘g‘inlar 
ko‘shiladi. Masalan: Is-diyez, cis-do diyez 
Isis-dubl diyez, des-re bemol 
Yes-bemol, fisis-fa dubl diyez 
Yeses-dubl bemol, geses-sol dubl bemol 
Hamma pog‘onalarda Si bimol dagida qo‘shimcha bo‘g‘in bo‘lmaydi. V 
yoki b harfi bilan yoziladi. Es bo‘g‘inda unli a va ye harflar uchrasa, talaffuzning 
qulay bo‘lishi uchun; mi bemol ees o‘rniga yes, lya bemol ayes o‘rniga as yoziladi. 
Oktavalarni belgilashda harflar ustiga qo‘shimcha qilib raqamlar yoki 
chiziqlar yoziladi. Katta va kichik oktavalarning tovushi katta yoki kichik harflar 
bilan yoziladi. Masalan; katta oktavaning lya tovushi katta A harfi bilan kichik 
oktava kichik a harfi bilan yoziladi. 
Birinchi oktavada beshinchi oktavagacha bo‘lgan tovushlar qaysi oktavaga 
tegishli bo‘lsa, shunday raqam yoki chiziqlar va kichik harflar bilan belgilanadi. 
Masalan; 
1 oktava do tovushi - s yoki s1 
2 oktava re tovushi - d yoki d2 
3 oktava mi tovushi - ye yoki ye3 
4 oktava fa tovushi - f yoki f4 
5 oktava do tovushi - s yoki s5 
Kontroktava bilan subkontroktava tovushlari qaysi oktavaga tegishli bo‘lsa 
ostiga yoziladigan shunday raqamlar yoki chiziqlar va katta harflar bilan 
belgilanadi. 
 

---

16 
―Nota‖ so‘zi lotincha bo‘lib belgi ma‘nosini bildiradi. Nota yozuvi deb 
tarixdan yuzaga kelgan maxsus belgi - notalar vositasida tovushlarni yozish 
sistemasiga aytiladi. Nota belgisi doirachalardan iborat. Tovushlarni cho‘zimiga 
qarab doirachalarni ichi bo‘sh,bo‘yalgan, tayoqcha (shtil), tayoqchaga dumchalar 
guruhiga esa qovurg‘achalar qo‘yiladi. 
Tovushlarning balandligini aniqlash uchun notalar 5 ta parallel chiziqka 
joylashtiriladi. Chiziqlar pastdan yuqoriga qarab sanaladi. Nota yo‘lini boshiga 
vertikal boshlang‘ich chiziq qo‘yiladi. 
Notalar nota yo‘lini ustiga, yo‘liga, orasiga va pastiga yoziladi. 
Asosiy chiziqlardan tashqari qo‘shimcha chiziqlar ishlatiladi. Qo‘shimcha 
chiziqlar asosiy chiziqlarni ostiga va ustiga qo‘yiladi . 
Ostidagi chiziqlar tepadan pastga qarab sanaladi.Ustidagi chiziqlar pastdan 
tepaga qarab sanaladi. Tayoqcha yoki shtil uchinchi chiziqdan pastga yozilgan 
notalarga tepaga qaratib qo‘yiladi. Uchinchi chiziqdan tepaga yozilgan notalarga 
pastga qaratib qo‘yiladi.