17
NOTA ChO’ZIMI
1) Eng katta cho‘zimli tovush – butun.
2) Butun cho‘zimli tovushning ikki marta qisqargani- yarimtalik.
3) Yarimtalikni ikki marta qisqargani – choraktalik.
4) Chorakning ikki marta qisqargani – nimchorak.
5) Nimchorakning ikki marta qisqargani – o‘n oltitalik.
6) O‘n oltitalikning ikki marta qisqargani — o‘ttiz ikkitalik.
7) O‘ttiz ikkitalikni ikki marta qisqargani- oltmish to‘rtalik
Bulardan ham qisqa notalar kam qo‘llaniladi. Shuningdek ,butun cho‘zimini
ikki marta oshirib yoziladigan nota ham kam ishlatiladi.
KALITLAR
Tovushlarning muayyan balandligi maxsus belgi
bilan belgilanadi va bu
belgi kalit deb ataladi. Kalit nota yo‘lini boshida asosiy chiziqlarga qo‘yiladi. Ana
shu chiziqda joylashgan nota tovush balandligini belgilaydi.
Xozirgi zamonga kelib uch xil kalit ko‘llaniladi.
1) Skripka kaliti (sol kaliti)
2) Bas kaliti ( fa kaliti )
3) Alt va Tenor kaliti (do kaliti )
18
Alt kaliti alt va trombon asboblari uchun ishlatilinadi. Tenor kaliti fagot va
trombon asboblari uchun ishlatilinadi. Oldingi davrda kalitlar turi ko‘p bo‘lgan .
Do - soprano kaliti 1 - chiziq ustiga qo‘yilgan. 2
- chi chiziqda messo
soprano kaliti 5 -chi chiziqda
Bariton kaliti joylashgan,
bular odam ovozi
diapozoniga mos keladi va qo‘shimcha chiziqlari ko‘p bo‘lgan.
1.2. Musiqa savodini o’rgatishda interfaol usullar orqali mashg’ulotlarni
tashkil qilish texnologiyasi
Nota nima, bolalar?
O‘rganishni boshlaymiz.
Barchani
savodxonlik,
Festivalga chorlaymiz.
Bilib qo‘ying, aziz bolalar,
Hayotimiz yo‘ldoshidir kuy,
Yashnar bogu-roglar, dalalar.
Bo‘lsa bayram, shodon bazmu to‘y.
Musiqasiz yasholmas inson,
Kurashlarga topolmas imkon.
Barcha kuchni qo‘shiqdan olar,
Ohang uni yashashga chorlar
Yalla, lapar, terma, qarsaklar,
Baxtli kishi ularni bilar,
Qani ayting qanday chalinar?
Buni faqat nota o‘rgatar.
