Mavzu: ona tili darslarida iboralar va tasviriy vositalardan foydalanish

Frazeologik  antonimiya.  Antonimiya  til  birliklari  orasidagi 

semantik  munosabat  asosida  belgilanadigan  hodisalardan  biri  bo‘lib, 

iboralarda  ham  so‘zlardagi darajada  uchraydi.  Anotomiyani  belgilash,  bir 

tomondan  chuqurroq  anglashga  olib  kelsa,  ikkinchidan  polisemiyada  bir 

iboraning  ma’nolarini  o‘zaro  farqlashga    yordamlashadi  uchinchidan, 

senonimlarni belgilashda ham foyda keltiradi. 

Barcha 

leksik 

komponentlari 

boshqa-boshqa 

so‘zlar 

bilan 

ifodalangan iboralar orasidagi antonimiyani belgilash oson: savol bermoq 

va  javob  qaytarmoq;  yerga  urmoq  va  ko‘kka  ko‘tarmoq  kabi.  Birinchi 

antonimlar  tarkibidagi  har  bir  so‘z  komponentlar  ikkinchi  antonimlar 

tarkibidagi har bir so‘z-komponentlari o‘zaro antonim. Quyidagi antonim  

---

 

13 

iboralar  tarkibida  qatnashgan  leksik  komponentlar-  ayni  bir  so‘zning 

o‘zi,  ikkinchi  leksik  komponentlar  esa  antonim  so‘zlar:  yurag(i)  keng  va 

yurag(i)  tor.  Boshqa  bir  misol:  ko‘ngil(i)  joyiga    tushdi  va  yurag(i)ga 

g‘ulg‘ula tushdi. Bu antonim iboralar tarkibidagi leksik, komponentlarning 

uchinchisi  ayni  bir  so‘z,  birinchisi  o‘zaro  sinonim,  ikkinchisi  esa  o‘zaro 

ma’no  munosabatini  hosil  qilmaydi.  Ko‘rinadiki,  antonim  iboralar 

tarkibidagi  antonim  so‘z-komponentlari  qatnashavermaydi.Antonimiya 

iboradan  yaxlitligicha  anglashiladigan  lug‘g‘aviy  ma’no  asosida 

belgilanadi.  Antonimik  iboralardagi  ana  shunday  ma’no  nozikliklarini 

anglash  o‘quvchi  tafakkuri  rivojida  hal  qiluvchi  rol  o‘ynaydi.  O‘qituvchi 

bunday holatlarga diqqatini qaratmog‘i lozim.