Mavzu: Plastik deformatsiyaning tabiati

Bu ma’lumotlar har bir metallning monokristalli uchun oquvchanlik chegarasi kattaligini (plastik deformatsiya boshlanishiga mos keluvchi σ= normal kuchlanishni), kuchlar ta’siri yo‘nalishiga nisbatan  burchaklarda minimumga ega bo‘lib, sirpanish tekisliklarining qanday yo‘nalganligiga sezilarli bog`liqligini ko‘rsatadi.

Bu ma’lumotlar har bir metallning monokristalli uchun oquvchanlik chegarasi kattaligini (plastik deformatsiya boshlanishiga mos keluvchi σ= normal kuchlanishni), kuchlar ta’siri yo‘nalishiga nisbatan  burchaklarda minimumga ega bo‘lib, sirpanish tekisliklarining qanday yo‘nalganligiga sezilarli bog`liqligini ko‘rsatadi.

Xuddi shunday tajribalar bilan plastik deformatsiya kattalashgan sari namunani keyingi deformatsiyalanishi uchun zarur bo‘lgan siljituvchi kuchlanish  oshib borishi ko‘rsatilgan.

Ko‘p sonli tadqiqotlar bilan sirpanish jarayoni bitta tekislikdagi barcha atomlarning ko‘shni atomlarga nisbatan bir vaqtdagi siljishi sifatida qaralishi mumkin emasligi ko‘rsatilgan.

•  

Zamonaviy tushunchalar bo‘yicha sirpanish jarayoni atomlarning alohida guruhlarini ketma-ket siljitish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Deformatsiya jarayonida atomlarning parallel kristallografik tekisliklarda joylashgan faqat bir qisminigina nisbiy siljishi mumkinligi metallda to‘g`ri kristall tuzilishning buzilishi borligi bilan izohlanadi. Haqiqiy monokristall va donachalar mozaik tuzilishga ega, ya’ni o‘lchami 10-4 - 10-6 sm atrofida bo‘lgan bloklardan iborat, shuningdek har bir blok mukammal kristall (to‘g`ri kristall tuzilishga ega) ekanligi, qo‘shni bloklar bir biriga nisbatan 10˚- 20˚ atrofida burchakka burilganligi tajribalarda isbotlangan. Bunday bloklar mozaika bloklari deb ataladi. Bundan tashqari haqiqiy monokristall va donachalarda kristall tuzilishi to‘g`riligining maxalliy buzilishi mavjud bo‘lib, bunda panjaraning alohida tugunlarida atomlar bo‘lmaydi yoki panjaraning ba’zi joylarida «ortiqcha» atomlar bo‘ladi. Haqiqiy kristall tuzilishidagi to‘g`rilikning bunday buzilishi, ko‘rinib turibdiki, kristallanish jarayonining mukammal emasligini natijasi bo‘ladi.