Uchta kristallografik yo‘nalishlarda uzluksiz ko‘chirishlar yo‘li bilan barcha fazoviy to‘rni qurish mumkin bo‘lgan eng kichik ko‘pqirra, kristall panjaraning elementar katakchasi deb ataladi. Uchta kristallografik yo‘nalishlarda uzluksiz ko‘chirishlar yo‘li bilan barcha fazoviy to‘rni qurish mumkin bo‘lgan eng kichik ko‘pqirra, kristall panjaraning elementar katakchasi deb ataladi. Uch o‘lchovli fazoda joylashgan, qirralari bilan birlashgan elementar katakchalarning yig`indisi fazoviy panjara deb ataladi. Ushbu katakcha atomlarini qo‘shni katakcha atomlari bilan to‘liq mos tushishi uchun zarur bo‘lgan, elementar katakchaning eng kichik surilish kattaligini aniqlovchi (a,b,c) kesmalar uzunligi, panjara parametrlari yoki qaytarilish davrlari deb ataladi. Atomlarning katakchada o‘zaro joylashishi atomlarning ushbu fazoviy panjarada joylashuvini to‘liq aniqlaydi. Kristallarning atomlar faqat panjara tugunlarida (faqat asosiy elementar katakchaning uchlarida) joylashgan oddiy fazoviy panjaralari va asosiy elementar katakchaning ichida aynan bir xil joylarda ham atomlar joylashgan murakkab fazoviy panjaralarini farqlaydilar. Kristallarning atomlar faqat panjara tugunlarida (faqat asosiy elementar katakchaning uchlarida) joylashgan oddiy fazoviy panjaralari va asosiy elementar katakchaning ichida aynan bir xil joylarda ham atomlar joylashgan murakkab fazoviy panjaralarini farqlaydilar. Kristallar yoki kristallarning fazoviy panjarasi tuzilishini bayon etish uchun odatda koordinat tizimi tanlab olinadi. Uning o‘qlari bo‘lib, bir nuqtadan (panjara tugunidan) o‘tuvchi, kristallning asosiy tugun chiziqlari bilan mos tushuvchi uchta to‘g`ri chiziq, (masalan 1 - rasmdagi a,b,c vektorlar bilan yo‘nalishi mos tushuvchi to‘g`ri chiziqlar), xizmat qiladi. Bunda kristallografik tizim o‘qlarini kristallning simmetriyasiga mos ravishda tanlab olinadi. Kristallografik o‘qlar tizimida fazoviy panjaraning elementar katakchasi shakli kristallografik o‘qlar orasidagi uchta koordinat burchagi , , va panjaraning uchta parametri a, b, c yordamida ifodalanishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
