Mavzu: Pul-kredit siyosati modellari. Pul-kredit siyosati Reja: Kirish Pulni tartibga solishning maqsadlari

Ochiq bozor operatsiyalari.
Asta-sekin yuqorida tavsiflangan pul-kredit tartibga solishning ikkita usuli (qayta moliyalashtirish va majburiy zahiralash) o'z ahamiyatini yo'qotdi va pul-kredit siyosatining asosiy vositasi markaziy banklarning aralashuviga aylandi, ular ochiq bozor operatsiyalari deb nomlandi.
Ushbu usul markaziy bankning bank tizimida qimmatli qog'ozlarni sotib olish va sotish operatsiyalarini amalga oshirishi. Tijorat banklaridan qimmatli qog'ozlarni sotib olish ularning resurslarini ko'paytiradi, mos ravishda ularning kredit qobiliyatini oshiradi va aksincha. Markaziy banklar vaqti-vaqti bilan kreditlarni tartibga solishning belgilangan usuliga o'zgartirishlar kiritadilar, ularning operatsiyalari intensivligini va davriyligini o'zgartiradilar.
Ushbu mamlakatlarda qimmatli qog'ozlar bozori rivojlanganligi sababli ochiq bozorda operatsiyalar birinchi marta AQSh, Kanada va Buyuk Britaniyada faol ishlatilgan. Keyinchalik kreditlarni tartibga solishning ushbu usuli G'arbiy Evropada keng qo'llanila boshlandi.
Markaziy bankning qimmatli qog'ozlar bilan bozor operatsiyalarini amalga oshirish shakli to'g'ridan-to'g'ri yoki teskari bo'lishi mumkin. To'g'ridan-to'g'ri bitim bu muntazam sotib olish yoki sotish. Orqaga qimmatli qog'ozlarni sotib olish va sotish kiradi, ular oldindan belgilangan kurs bo'yicha majburiy bitim tuzish bilan amalga oshiriladi. Teskari operatsiyalarning moslashuvchanligi, ularning ta'sirining engil ta'siri ushbu tartibga soluvchi vositaning mashhurligini beradi. Shunday qilib, rivojlangan rivojlangan davlatlarning markaziy banklarining ochiq bozorda teskari operatsiyalari ulushi 82 foizdan 99,6 foizga etadi. Agar qarasangiz, ushbu operatsiyalar aslida qimmatli qog'ozlar xavfsizligini qayta moliyalashtirishga o'xshashligini ko'rishingiz mumkin. Markaziy bank tijorat banklariga unga qimmatli qog'ozlarni auktsion (tanlov) savdolari asosida aniqlangan shartlarda, 4-8 hafta ichida ularni qayta sotish majburiyati bilan sotishni taklif qiladi. Bundan tashqari, ushbu qimmatli qog'ozlar bo'yicha markaziy bank egalik qilish davrida "ishlab chiqarilgan" foiz to'lovlari tijorat banklariga tegishli bo'ladi.
Ochiq bozor operatsiyalari quyidagilarga qarab o'zgaradi.

1. 
   bitim shartlari - naqd pulga sotib olish yoki sotish yoki majburiy teskari sotish bilan davrga sotib olish - qayta sotib olish operatsiyalari;
   
2. 
   bitimlar ob'ektlari - davlat yoki xususiy qimmatli qog'ozlar bilan operatsiyalar;
   
3. 
   bitimning tezkorligi - qisqa muddatli (3 oygacha) va qimmatli qog'ozlar bilan uzoq muddatli (1 yildan ortiq) operatsiyalar;
   
4. 
   faoliyat yo'nalishlari - faqat bank sektorini qamrab olgan yoki qimmatli qog'ozlar bozorining nobank sektorini o'z ichiga olgan;
   
5. 
   stavkalarni belgilash usuli markaziy bank yoki bozor tomonidan belgilanadi.
   

Shunday qilib, ochiq bozorda amalga oshiriladigan operatsiyalar pulni tartibga solish usuli sifatida avvalgilaridan ancha farq qiladi. Asosiy farq yanada moslashuvchan tartibga solishdan foydalanish hisoblanadi, chunki qimmatli qog'ozlarni sotib olish hajmi va bu holda ishlatiladigan foiz stavkasi har kuni markaziy bank siyosatining yo'nalishiga qarab o'zgarishi mumkin. Ushbu usulning o'ziga xos xususiyatini hisobga olgan holda, tijorat banklari likvidlikning yomonlashishiga yo'l qo'ymasdan, moliyaviy holatini diqqat bilan kuzatib borishlari kerak.