Mavzu. Qishloq xo’jaligida mexnat resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi, mexnat unimdorligi

g
 - Xs 
K = -- =—
k
 ----- 
(5.9) 
XAFkk 
bunda: 
K - aylanma fondlarning aylanish koeffitsienti; 
Sk - sotilgan qishloq xo’jalik maxsulotlarining, bajarilgan ishlar, xizmatlarning 
kiymati (sum); 
Exk - asosiy podaga utkazilgan yosh xayvonlarning kiymati (sum); 
Xs - asosiy podadagi xayvonlarni sotishdan tushgan tushum (sum); 
X
 Afkk - aylanma fondlarning yillik urtacha koldik kiymati (sum). 
Bu ko’rsatkich xo’jaliklardagi aylanma fondlarning bir yil davomida aylanish 
tezligini ko’rsatadi. Uning mikdori imkoniyat doirasida birdan yuqori bo’lgani ma’kul. SHu 
ko’rsatkichga asoslangan xolda aylanma fondlarning aylanish muddati xam aniklanadi. 
Uni yuqoridagi ko’rsatkichdan foydalanib, yil davomida aylanma fondlar (vositalar) 
aylanishining urtacha davrini topamiz. Buning uchun bir yildagi kalendarь kunlari 
umumiy sonini (365 yoki 366) aylanish koeffitsientiga taksimlab, quyidagi 
tenglikdan foydalaniladi: 
Ad= 
(5.10) 
K 
 
bunda-Ad-aylanma fondlarning aylanish muddati, kun. 
Fond bilan ta’minlanish - qishloq xo’jaligi uchun tayinlangan ishlab chiqarish 
fondlari kiymatini qishloq xo’jaligida foydalanadigan (xaydaladigan yerlar, ekinzorlar) xar 
bir gektarga yoki 100 gektarga to’g’ri keladigan kiymatidir. 

---

Fond bilan ta’minlanish quyidagicha aniklanadi: 
F 
F
T 
= 
(5.11) 
O 
bunda - Fich - ishlab chiqarish fondlari kiymatini 
1- 
yer maydoni. 
Fond bilan kurollanish-qishloq xo’jaligi uchun tayinlangan ishlab chiqarish fondlar 
kiymatini qishloq xo’jalik ishlarida ishtirok etgan urtacha bir ishlovchi xisobiga to’g’ri 
keladigan kiymatdir. 
F 
Fur = 
—
G 
(512) 
bunda - R -urtacha yillik ishchilar soni 
Qishlok xo’jaligida ishlatiladigan asosiy va aylanma fondlardan foydalanishning 
iktisodiy samaradorligini quyidagi yo’llar bilan oshirish mumkin: 
- 
ilg’ortexnikani qo’llash, qishloq xo’jaligini intensivlashtirish, ixtisos- lashtirish;
- 
qishloq xo’jaligida ilmiy asoslangan xo’jalik yuritish tizimini qo’llash;
- 
xo’jalikda mavjud bo’lgan ishlab chiqarish fondlaridan maqsadga muvofik tejamli 
foydalanish;
- 
asosiy va aylanma fondlarni bir-biriga okilona bog’lash va ilgorlar tajribasini 
ishlab chiqarishga keng joriy etish 
.
Nazorat va muhokama uchun savollar: 
1. 
Qishlok xo’jaligi moddiy texnika bazasi va uning tarkibi kanday? 
2. 
Asosiy va aylanma vositalardan samarali foydalanish yunalishlari nimalardan 
iborat? 
3. 
Asosiy vositalar nima? 
4. 
Aylanma vositalar nima? 
5. 
Qishlok xo’jaligining moddiy-texnika resurslari darajasini ifodalovchi 
ko’rsatkichlar va ularni aniklash tartibi kanday? 
6. 
Innovatsiyaviy texnika, texnologiyalarni qishloq xo’jaligida qo’llashning 
samaradorligi nimadan iborat?. 
7. 
Innovatsiyaviy boshqaruvni qishloq xo’jaligida qo’llashning samaradorligi 
nimadan iborat? 
8. 
Fond sigimi nima? 
9. 
Fond kaytimi nima? 

---

10. 
Amortizatsiya nima?